অনুভূতি

বিগত ২৪টা বছৰত শিক্ষক হিচাবে বহুতো ছাত্ৰ-ছাত্ৰী লগ পালো। তাৰে বহুজনক এতিয়া বাটে পথে দেখিলে চিনি পোৱা কঠিন হয় কাৰণ তেওঁলোক কৈশোৰৰ দেওনা অতিক্ৰম কৰি বৰ্তমান একোজন প্ৰতিষ্ঠিত নাগৰিক। লগতে তেওঁলোকৰ চেহেৰা পাতিবোৰো সেই তাহানিৰ দৰে হৈ থকা নাই। তেনে ছাত্ৰ ছাত্ৰীবোৰে বাটে পথে লগ পালে মাতষাৰ লগাই খবৰ সোধে। বজাৰে সমাৰে, বিয়াই সবাহে, বিহুতলী, থিয়েটাৰ সকলোতে ন-পুৰণি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ লগত সাক্ষাত হয় সদায়েই। এইয়া প্ৰতিজন শিক্ষকৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ একোটা নৈমিত্তিক ঘটনা।

কেইদিনমান আগৰ কথা….। সিদিনা দেওবাৰ। চুলি কটাম বুলি চেলুনলৈ ওলালোঁ। চেলুনবোৰত মানুহৰ ভিৰ। নাই, ইয়াত নহ’ব। আন এখনলৈ যাওঁ। মটৰ চাইকেলখন ষ্টাৰ্ট কৰি আগবাঢ়িলো। কিছুদুৰ আগবাঢ়ি আন এখন চেলুনৰ সম্মুখত উপস্থিত হ’লো। সচৰাচৰ মই নিৰ্দিষ্ট এখন চেলুনতেই চুলি কটাও। আজি সেই চেলুনখন বন্ধ। চেলুনৰ নাপিত “চুটকা” বিহাৰৰ নিজা ঘৰলৈ গৈছে। জীয়েকৰ বিয়া হেনো। মটৰ চাইকেলখন ৰখাই মই চেলুনখনৰ ভিতৰলৈ সোমাই আহিলো। দুজন নাপিতে গ্ৰাহকৰ চুলি কাটি আছে। কিছুপৰ অপেক্ষাৰ অন্তত মোৰ পাল পৰিল। কম বয়সীয়া নাপিত এজনে মোক তেওঁৰ ওচৰলৈ মাতিলে।

চকীখনত বহাৰ মাত্ৰকে নাপিতজনে মাত লগালে : চাৰ ভালনে আপোনাৰ?

মই সন্মতি সূচক দৃষ্টিৰে এটা হাঁহি মাৰি তেওঁৰ মুখলৈ চাই ভাবিবলৈ ধৰিলোঁ- এই মুখখনতো মোৰ চিনাকি। কিন্তু মই সঠিক মনত পেলাব পৰা নাই……।

হয়তো কম বয়সীয়া নাপিতজনে মোৰ মনৰ ভিতৰত দুলি থকা ভাবৰ বুৰবুৰণিবোৰৰ উমান পাইছিল। তেওঁ ক’লে – মোক চিনি পাইছেনে চাৰ? 2005 চনত হায়াৰ চেকেণ্ডাৰী পৰীক্ষা পাছ কৰিছিলো। মই “——-” চাৰ। (নামটো ইচ্ছাকৃত ভাবে প্ৰকাশ নকৰিলো)।

মূহুৰ্ত এটিৰ বাবে হ’লেও মই কিছু অপ্ৰস্তুত হৈ পৰিলো। এৰা, এৰা মনত পৰিছে। তেওঁ মোৰ ছাত্ৰ আছিল। মই কিবা এটা কোৱাৰ আগতেই তেওঁ মোৰ গাত এখন কাপোৰ মেৰিয়াই দি কেঁচি ফনিবোৰ উলিয়াই লৈ মোৰ চুলি কাটিবলৈ ধৰিলে। তেওঁ চুলি কাটি কাটি সংক্ষেপে কৈ গ’ল তেওঁলোকৰ ঘৰুৱা অৱস্থাৰ কথা, ৰুগ্ন দেউতাক আৰু ভায়েকহঁঁতৰ বাবে ল’ব লগীয়া দায়ীত্বৰ কথা। মই মাথোন শুনি গৈছো নীৰবে।

মনত পৰিছিল সেই ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ মুখবোৰ, যিসকলে JEE, CEE আদি পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হোৱাৰ খবৰ দি ভৰি চুই সেৱা কৰি যায়, যিসকল বেংক বা অন্যান্য প্ৰতিষ্ঠানত চাকৰিত নিয়োগ হয়, উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে দিল্লী বা বাংগালোৰলৈ পঢ়িবলৈ গুচি যায় অথবা ব্যৱসায়ত উন্নতি কৰি ক্ৰমে শিখৰলৈ গতি কৰে। চকুৰ আগত ভাঁহি উঠিল চিলমিলকৈ দুই এখন মুখ, যিবোৰ মুখৰ অধিকাৰী ছাত্ৰই চকুৰ সন্মুখেৰে পাৰহৈ গ’লেও মাত এষাৰ দিবলৈ টান পায়। সঁচাকৈয়ে বিচিত্ৰ এই জগত। 

চুলি কটাৰ সুবিধাৰ্থে মোৰ মুৰটো সামান্য আগলৈ থেলি দি তেওঁ ক’লে : চাৰ মই সুখী। পিতৃৰ পদাংক অনুসৰণ কৰি এই ব্যৱসায়ত নামিছো আৰু ঘৰৰ দায়িত্বও ল’ব পাৰিছোঁ। দুখ এটাই ৰৈ গ’ল চাৰ….!

মই সুধিলো “কি” ?

তেওঁ কলে – ময়ো এজন শিক্ষক হোৱাৰ আশা এটি পুহি ৰাখিছিলো…..! পিছে সেয়া সম্ভৱ নহ’ল।……

কি ক’ম কি নক’ম ভাবি থাকোতেই তেওঁৰ চুলি কটা শেষ হ’ল। মই লাহেকৈ চকীখনৰ পৰা উঠি পকেটৰ পৰা উৰ্মালখন উলিয়াই মুখখন মচি লৈ ৱালেটটোলৈ বুলি হাতখন আগবঢ়ালোঁ। তেওঁ মূহুৰ্ততে প্ৰতিবাদ কৰি উঠিল আৰু ক’লে : নহয় চাৰ, নহয় ! পইচাৰ বিনিময়ত মই কেতিয়াও আপোনাৰ চুলি কাটিব নোৱাৰিম। মোৰ সৌভাগ্য যে মই মোৰ শিক্ষাগুৰুৰ চুলি কাটিবলৈ পালোঁ। আপুনি আকৌ আহিব চাৰ। এইবুলি তেওঁ হাউলি মোৰ ভৰি দুখন চুই আশীৰ্বাদ বিচাৰিলে। এবুকু আশীৰ্বাদ দি মই ঘৰলৈ উভটি আহিলো কিন্তু মনৰ মাজত অযুত খেলিমেলি ভাবে দোলা দি থাকিল ওৰেটো দিন।

একে কক্ষপথেৰে আৱৰ্তন কৰা শনিৰ বিস্ময়কৰ উপগ্ৰহ দুটা

সৌৰজগতৰ এটি অনন্য সুন্দৰ গ্ৰহ হ'ল শনি। 0.687 gm/cm3 ঘণত্বৰ পানীতকৈও পাতল এই গ্ৰহটোৰ বুকুত নাই কোনো কঠিন পদাৰ্থ। ই মূলতঃ এক বিশাল গেছীয় গ্ৰহ যাৰ মূল উপাদানবোৰ হ'ল হাইড্ৰজেন, মিথেন, এমোনিয়া, হিলিয়াম আদি গেছ সমূহ আৰু এই গেছবোৰৰ তৰল ৰূপসমূহ। শনিগ্ৰহৰ 62টা উপগ্ৰহৰ উপৰিও আন বহুতো ক্ষুদ্ৰ উপগ্ৰহিকা বা moonlets আছে। এই উপগ্ৰহবোৰৰ ভিতৰত দুটা বিস্ময়কৰ উপগ্ৰহ হ'ল Saturn-X (Janus) আৰু Saturn-XI (Epimetheus). এই দুয়োটাই শনিৰ আভ্যন্তৰীণ উপগ্ৰহ আৰু এই দুই উপগ্ৰহ শনিগ্ৰহৰ পৃষ্ঠৰ পৰা প্ৰায় ৮০,০০০ কিমি আঁতৰত থাকি শনিৰ চৌদিশে আৱৰ্তন কৰি আছে। আচৰ্যকৰ কথা এইটোৱেই যে এই দুয়োটা গ্ৰহই একেটা কক্ষপথেৰে শনিগ্ৰহৰ চৌদিশে আৱৰ্তন কৰি আছে। বিজ্ঞানীসকলৰ মতে আদিতে এই দুয়োটা উপগ্ৰহ এটাই আছিল। কেইবা মিলিয়ন বছৰ আগেয়ে হোৱা কোনো মহাজাগতিক সংঘৰ্ষৰ ফলত সেই আদিম উপগ্ৰহটো ভাঙি দ্বিখণ্ডিত হৈছিল আৰু তেতিয়াৰ পৰাই এই খণ্ড দুটাই একেটা কক্ষপথেৰে শনিগ্ৰহৰ চাৰিওফালে একে আৱৰ্তন বেগেৰে আৱৰ্তন কৰি আহিছে। স্বাভাৱিকতে আমাৰ মনলৈ এটি প্ৰশ্ন আহিব যে একেটা বেগত একে কক্ষপথেৰে আৱৰ্তন কৰা এই দুই উপগ্ৰহই সংঘৰ্ষত পতিত নহয় নেকি? কেনেকৈ সম্ভৱ হৈছে এই অবিশ্বাস্য পৰিঘটনা? বিজ্ঞানীসকলৰ মতে এই দুই উপগ্ৰহ যেতিয়া কক্ষপথত প্ৰায় ওচৰা ওচৰি অৱস্থান প্ৰাপ্ত হয়, তেতিয়াই উপগ্ৰহ দুটাই সাময়িক ভাবে কিছুু পৰিমাণৰ ভৰবেগৰ আদান প্ৰদান কৰি কক্ষপথত সামান্য পৰিমাণে বিচ্যুত হৈ এটাই আনটোক বাট এৰি দি সংঘৰ্ষৰ পৰা আঁতৰি থাকে। এনেদৰে ভৰবেগৰ আদান প্ৰদান কৰাৰ ফলত Epimetheusএ Janusৰ বেগক অতিক্ৰম কৰি কক্ষপথত আগবাঢ়ি যায় আৰু Janusএ নিজ কক্ষপথৰ পৰা প্ৰায় 50 কিমি আঁতৰি Epimetheusক আগবাঢ়ি যোৱাত সহায় কৰে, যেন ব্যস্ত ৰাজপথত দ্ৰুতবেগী বাহন এখনক আগবাঢ়ি যাবলৈ দিয়াৰ বাব আপুনি আপোনাৰ বাহনখন পথৰ দাঁতিলৈ লৈ গৈছে !! Epimetheus আগবাঢ়ি যোৱাৰ পিছত আচৰিত ভাবে Janus পুনৰ আগৰ কক্ষপথলৈ ঘুৰি আহে। প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মুৰত এনেদৰে উপগ্ৰহ দুটাই ভৰবেগৰ আদান প্ৰদান কৰি আহিছে আৰু ভৱিষ্যতেও এনেদৰেই শনিগ্ৰহৰ চৌদিশে আৱৰ্তন কৰি যাব। সমগ্ৰ সৌৰজগতত এইটো এটি বিস্ময়কৰ মহাজাগতিক ঘটনা। এইখিনিতে এটা প্ৰশ্ন আহে : নিউটনৰ সূত্ৰ অনুসৰি গতিশীল বস্তুৰ ভৰবেগ, দিশ অথবা বেগৰ পৰিবৰ্তনৰ বাবে বাহ্যিক বলৰ প্ৰয়োজন। পিছে উপগ্ৰহ দুটাই কক্ষপথত বৰ্তি থাকিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা এই বিশেষ কৌশল প্ৰয়োগ কৰিবলৈ আৱশ্যকীয় বল ক'ত পায়- সেই লৈ বিজ্ঞানীসকলে অব্যাহত ৰাখিছে তেখেতসকলৰ গৱেষণা। সঁচাকৈয়ে আচৰিত আমাৰ সৌৰজগত আৰু সৌৰজগত পৰিচালিত হোৱা নিয়মবোৰ !!!

বৃহস্পতি আৰু শুক্ৰ গ্ৰহৰ সংযোগ

27 আগষ্টৰ সন্ধিয়া সূৰ্যাাস্তৰ প্ৰায় 40 মিনিট পিছত পশ্চিম আকাশত দেখা পোৱা গ'ল আন এক বিৰল মহাজাগতিক দৃশ্য, যিটো দৃশ্য পৃথিৱীৰ পৰা পুনৰ দেখা পোৱা যাব 2065 চনৰ নৱেম্বৰ মাহত। হয়, পশ্চিম আকাশত হেঙুলীয়া ৰহণ সানি বেলি বুৰ যোৱাৰ প্ৰায় 40 মিনিট পিছত শুক্ৰ আৰু বৃহস্পতি গ্ৰহৰ সংযোগে এক বিৰল মহাজাগতিক দৃশ্যৰ অৱতাৰণা কৰি দুয়ো একেলগ পশ্চিম আকাশত মাৰ যোৱাৰ দৃশ্যৰ কথাকেই ক'বলৈ ওলাইছো। শুক্ৰ আৰু বৃহস্পতি গ্ৰহ এনেদৰে যুগ্ম ভাবে দেখা পোৱা পৰিঘটনাটোক বিজ্ঞানীসকলে Conjunction বা Appulse বুলি কয়। পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো স্থানৰ পৰা দৃশ্যমান এই পৰিঘটনাটো খালী চকুৰে দেখা পোৱা যায়। পৰিস্কাৰ আৰু ফৰকাল বতৰৰ বাবে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ লগতে অসমৰ আকাশতো আজি সন্ধিয়া এই বিশেষ মহাজাগতিক দৃশ্যটো সুন্দৰকৈ দৃশ্যমান হৈছিল। শুক্ৰ আৰু বৃহস্পতিৰ এই সংযোগৰ কাৰণ বুজিবলৈ পোষ্টটোৰ লগত সন্নিবিষ্ট ছবিখন চালে দেখা যায় যে 2016 চনৰ 27 আগষ্টৰ দিনা সূৰ্যই পৃথিৱী আৰু শুক্ৰ গ্ৰহৰ সোঁমাজত অৱস্থান গ্ৰহণ কৰিছে। আনহাতে পৃথিৱী, শুক্ৰ আৰু বৃহস্পতি গ্ৰহই সূৰ্যৰ চাৰিওফালে আৱৰ্তন কৰা সময়ত একেডাল সৰলৰেখাত অৱস্থান গ্ৰহণ কৰিছে। সেয়ে, সূৰ্যাস্তৰ পিছত পৃথিৱীৰ পৰা পশ্চিম আকাশলৈ চালে একে সৰলৰেখাত অৱস্থিত শুক্ৰ আৰু বৃহস্পতি গ্ৰহক প্ৰায় একেলগে ওচৰা ওচৰিকৈ দেখা গৈছিল। আজি সন্ধিয়া গুৱাহাটীৰ পৰা ঘৰলৈ বুলি উভতি অহাৰ পথত শৰাইঘাট দলঙৰ পৰা আমিও এই মনোৰম মহাজাগতিক দৃশ্যটো উপভোগ কৰিবলৈ পাইছিলো।

সৌৰজগতৰ সুন্দৰ গ্ৰহ শনি

সৌৰজগতৰ পৰিসীমাৰ ভিতৰত পৃথিৱীৰ পৰা খালী চকুৰে দেখা আটাইতকৈ দূৰৰ গ্ৰহটোৱেই হ'ল শনি গ্ৰহ। খালী চকুৰে দেখিবলৈ সাধাৰণ যেন লগা এই গ্ৰহটো পিছে দূৰবীন যন্ত্ৰৰ সহায়ত চালে অনুভৱ কৰিব পৰা যায়- কিহৰ বাবে বিজ্ঞানী সকলে এই গ্ৰহটোক (পৃথিৱীৰ বাদে) সৌৰজগতৰ আটাইতকৈ সুন্দৰ গ্ৰহ বুলি কয়। বৃহস্পতি গ্ৰহৰ পিছতেই সৌৰজগতৰ দ্বিতীয় বৃহৎ এই গ্ৰহটো আয়তনত প্ৰায় 760 খন পৃথিৱীৰ সমান। অৱশ্যে আয়তনত ইমান বৃহৎ হোৱাৰ পিছতো ভৰৰ ক্ষেত্ৰত ই পৃথিৱীত কৈ মাত্ৰ 95 গুণ বেছি। ইয়াৰ কাৰণ হ'ল গ্ৰহটোৰ ঘনত্ব। ঘনত্বৰ দিশৰ পৰা শনি গ্ৰহ সৌৰজগতৰ আটাইতকৈ পাতল গ্ৰহ আৰু অবিশ্বাস্য হ'লেও এইটো সত্য যে শনি গ্ৰহ পানীত ওপঙি থাকিব। শনি গ্ৰহই নিজ অক্ষৰ ওপৰত অতি বেছি বেগেৰে আৱৰ্তন কৰে বাবেই গ্ৰহটো ইয়াৰ বিষুবীয় অঞ্চলত উখহি উঠা। শনিৰ বায়ুমণ্ডল প্ৰধানকৈ হাইড্ৰজেন গেছেৰে গঠিত। হাইড্ৰজেনৰ বাহিৰে ইয়াৰ বায়ুমণ্ডলত হিলিয়াম, এমোনিয়া আৰু মিথেন গেছ সামান্য মাত্ৰাত পোৱা যায়। শনি গ্ৰহৰ উপগ্ৰহৰ সংখ্যা 62 টা। এইবোৰৰ ভিতৰত টাইটান হ'ল সৰ্ববৃহৎ আৰু বৰ্তমান এই উপগ্ৰহটো অগণন সাধাৰণ মানুহৰ লগতে বিজ্ঞানী সকলৰো চৰ্চাৰ কেন্দ্ৰবিন্দু কাৰণ টাইটানৰ গঠন, বায়ুমণ্ডল, খনিজ আৰু জুলীয়া মিথেন জীৱনৰ উপস্থিতিৰ বাবে অতি সম্ভাৱনাময়। হয়তো টাইটানৰ বুকুতেেই লুকাই আছে আমি বিচাৰি ফুৰা বহিৰ্বিশ্বৰ কোনো সুহৃদ !!!

ইতিহাসৰ পাতত জুইৰ আদিমতম ব্যৱহাৰ

নিসন্দেহে জুইৰ ব্যৱহাৰে আমাক সভ্যতাৰ বাটত খোজ দিবলৈ শিকাইছিল। জুইৰ ব্যৱহাৰ শিকাৰ পিছৰ পৰাই মানুহে (মানুহৰ পূৰ্বপুৰুষে) বাস্তবিকতে খাদ্য সেকি বা পুৰি খাবলৈ লৈছিল। ক্ৰমান্বয়ে তেওঁলোকে শিকিছিল যে নিশাৰ অন্ধকাৰ নাশিবলৈ জুইৰ আৱশ্যক। একেদৰেই তেওঁলোকে বুজি উঠিছিল যে জুইকুৰা দীৰ্ঘ সময়ৰ বাবে ধৰি ৰাখিবলৈ ইন্ধনৰ প্ৰয়োজন। অৰ্থাৎ তেওঁলোকে পৰ্যায়ক্ৰমে জুই একুৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ শিকিলে। লাহে লাহে আমাৰ পূৰ্বপুৰুষ সকলে বন্য জন্তুৰ আক্ৰমণৰ পৰা ৰক্ষা পৰিবলৈ অথবা কৃষিৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় একোখন ক্ষেত্ৰ মুকলি কৰিবলৈ হাবি জংঘল পুৰিবলৈ জুইৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ শিকে। তেওঁলোকে দেখিছিল যে জুয়ে পোৰা মাটি কঠিন হয়। সেই পৰ্যবেক্ষণে তেওঁলোকক অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল মাটিৰ পাত্ৰ গঢ়িবলৈ। এনেদৰে ক্ৰমান্বয়ে আমাৰ পূৰ্বপুৰুষ সকল সভ্যতাৰ জখলাৰে বগাই কাৰিকৰী দিশতো পাৰ্গত হৈ পৰিছিল। পিছলৈ ধাতুৰ আৱিষ্কাৰ হোৱাত, জুইৰ ব্যৱহাৰ দুগুণে চৰিল। তেওঁলোকে জুইৰ সহায়ত ধাতু গলাবলৈ শিকে আৰু ধাতুৰ অস্ত্ৰৰ লগতে বিভিন্ন পাত্ৰ আদি তৈয়াৰ কৰিবলৈ শিকে। শেহতীয়াকৈ প্ৰকাশিত Journal of Human Evolution নামৰ গৱেষণা গ্ৰন্থখনত বিজ্ঞানী সকলে প্ৰকাশ কৰা মতে প্ৰায় 2.8 মিলিয়ন বছৰ আগতে হোমো গণ (Genus- Homo)ৰ অন্তৰ্গত Homo habilis নামৰ আমাৰ পূৰ্বপুৰুষ সকলে সৰ্বপ্ৰথম জুইৰ বিষয়ে জ্ঞাত হৈছিল। কিন্তু 1.9 মিলিয়ন বছৰ আগেয়ে Homo erectus নামৰ আমাৰ পূৰ্বপুৰুষ সকলেহে জুইৰ প্ৰথম ব্যৱহাৰ শিকিছিল। আজিৰ পৰা প্ৰায় 1.5 মিলিয়ন বছৰ আগৰ Homo antecessor সকলে জুইৰ ব্যৱহাৰ কিছু বিস্তৃত ভাবে শিকিছিল আৰু 1.2 মিলিয়ন বছৰ আগতে মানুহ বা Homo sepiens সকল জুইৰ ব্যৱহাৰত পাকৈত হৈ পৰিছিল।

ফৰমেলিনেৰে সংৰক্ষণ কৰা মাছ আৰু আমাৰ স্বাস্থ্য

বজাৰত কিনিবলৈ পোৱা চালানী মাছবোৰ বহুদিনলৈ সতেজ কৰি ৰাখিবলৈ মাছ বেপাৰী সকলে বৰফ ব্যৱহাৰ কৰে বুলি আমি সকলোৱে জানো। মাছ বেপাৰী সকলে পিছে বৰফৰ উপৰিও মাছবোৰ সতেজ কৰি ৰাখিবলৈ ফৰমেলিন নামৰ এবিধ বিষাক্ত ৰসায়নিক পদাৰ্থও ব্যৱহাৰ কৰে। ফৰমেলদিহাইড বা মিথানালৰ 40% সংপৃক্ত দ্ৰৱণক ফৰমেলিন বোলা হয়। এই বিষাক্ত দ্ৰব্য বিধ সাধাৰণতে জীৱদেহৰ বিভিন্ন কলাৰ পৰা পানী শোষণ কৰাৰ লগতে বিষাক্ত অনুজীৱ যেনে বেক্টেৰীয়া আদি ধ্বংস কৰাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উল্লেখযোগ্য যে আপেক্ষিক বা সম্পূৰ্ণ শুষ্ক অৱস্থাত থকা কোষ বা কলাত বেক্টেৰীয়া থাকিব নোৱাৰে আৰু সেয়েহে তেনে কলা সমূহ বহুদিন ভালে থাকে। উদাহৰণ স্বৰূপে শুকান ফলমূলৰ কথাটো মনলৈ আনিব পাৰে। বেক্টেৰীয়া সমূহ শীতল পৰিবেশতো প্ৰায় অক্ষম হৈ পৰে। সেয়ে শীতলীকৰণ যন্ত্ৰ বা ৰিফ্ৰিজেৰিটৰত খাদ্য বহুপৰ ভালে থাকে। মাছ বেপাৰী সকলে উপৰোক্ত দুয়োটা বিষয়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰি মাছ সংৰক্ষণৰ বাবে বৰফৰ টুকুৰাবোৰত নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণৰ ফৰমেলিন ছটিয়াই দিয়ে। এই ফৰমেলিনখিনি মাছৰ কলাতন্ত্ৰত প্ৰবেশ কৰে আৰু মাছবোৰ বহুদিনলৈ সতেজ কৰি ৰাখে। পিছে আমাৰ বাবে আটাইতকৈ ভয়াবহ কথাটো হ'ল, এই ফৰমেলিন যিহেতু বিষাক্ত পদাৰ্থ, এই পদাৰ্থ বিধ খাদ্য শৃংখলৰ মাধ্যমত আমাৰ দেহত প্ৰৱেশ কৰে আৰু শৰীৰত বিভিন্ন বিসংগতিৰ সৃষ্টি কৰে। বিজ্ঞানী সকলৰ মতে ফৰমেলিনে মানুহৰ খাদ্যনলী আৰু পাকস্থলীৰ কোমল কলা সমূহক ক্ষতিগ্ৰস্থ কৰে। ফৰমেলিনে সৃষ্টি কৰা ফৰমেলদিহাইড গেছে মানুহৰ মূূৰৰ বিষ সৃষ্টি কৰে। সঘনাই চালানী মাছ খোৱা সকলৰ দেহত "জৈৱ-বিবৰ্ধন" বা Biological Magnificationৰ বাবে ফৰমেলিনৰ মাত্রা বৃদ্ধি পায় আৰু তেনে লোকৰ পাকস্থলীত ঘাঁ হৈ তীব্ৰ বেদনাদায়ক পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। বিশেষজ্ঞৰ মতে ইয়াৰ ফলত পাকস্থলীৰ ভিতৰত ৰক্তক্ষৰণ পৰ্যন্ত হ'ব পাৰে। মাত্ৰাধিক ফৰমেলিনে মানুহৰ বৃক্ক আৰু স্নায়ুতন্ত্ৰৰ ওপৰত প্ৰভাব পেলায় আৰু মানুহৰ দেহত জটিল ব্যাধিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।

তিনিবাৰ সূর্যোদয়-সূর্যাস্ত হোৱা দৈত্যকায় গ্ৰহ আবিষ্কাৰ

পৃথিবীৰ পৰা 340 আলোকবর্ষ দূৰৰ এটি নতুন গ্রহৰ সন্ধান পাইছে মহাকাশ বিজ্ঞানীসকলে। এই গ্রহৰ আয়তন আমাৰ সৌৰজগতৰ সবাতোকৈ ডাঙৰ গ্ৰহ বৃহস্পতিৰ চাৰি গুণ। এই গ্রহটোৰ বয়স অন্তত 1 কোটি 60 লাখ বছৰ। সেইদিশৰ পৰা এই গ্ৰহটো এতিয়ালৈকে আবিষ্কৃত আটাইতকৈ কম বয়সীয়া গ্রহ। আচৰিত হ'লেও সত্য যে এই গ্রহটোৱে তিনিটা নক্ষত্রক প্রদক্ষিণ কৰে। ফলস্বৰূপে প্ৰতি দিনে গ্ৰহটোৰ বুকুত তিনিবাৰ কৈ ‘সূর্যোদয়’ আৰু ‘সূর্যাস্ত’ হয়। মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ এৰিযোনা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ এদল বিজ্ঞানীয়ে এই গ্রহটোৰ সন্ধান পাইছে। এই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সহকাৰী অধ্যাপক ড্যানিয়েল এপাৰ মতে, সদ্য আবিষ্কৃত গ্রহটোোৰ নাম HD 131399 AB। গ্রহটোৰ আয়তন অনুসৰি ইয়াৰ ভৰো বৃহস্পতিকৈ চাৰি গুণ বেছি। এই গ্রহৰ তাপমাত্রা 580 ডিগ্রী চেলচিয়াছ। অৰ্থাৎ বাস্তবিকতে এই গ্ৰহটোত জীৱনৰ কোনো সম্ভাৱনা নাই। গবেষক দলটোৰ আন এজন সদস্য কেভিন ওৱাগনাৰৰ মতে গ্রহটোৰ পৰা বছৰৰ প্ৰতিটো মূহুৰ্ততেই তিনিওটা নক্ষত্র একেলগে দেখা যায়। উল্লেখযোগ্য যে পৃথিবীৰ হিচাপত 550 বছৰ এই নব্য আৱিষ্কৃত গ্ৰহটোৰ বাবে মাত্ৰ এক বছৰ !

যিসকল বিজ্ঞানীৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ডিগ্ৰী নাছিল

আজি বিজ্ঞানৰ প্ৰায় প্ৰতিটো পাততেই সততে পঢ়িবলৈ পোৱা বিভিন্ন বিজ্ঞান বিষয়ক আৱিষ্কাৰ সমূহৰ মূল হোতা কেইবাজনো বিজ্ঞানীয়ে বিদ্যালয় পৰ্যায়ৰ পঢ়াশুনাই সমাপ্ত কৰিব পৰা নাছিল। অথচ তেখেত সকলৰ ঐকান্তিক প্ৰচেষ্টা আৰু একাগ্ৰতাৰ বাবে আজি তেওঁলোক একোজন নমস্য ব্যক্তি। তেনে কেইজনমান বিজ্ঞানী হ'ল: মাইকেল ফেৰাডে, টমাচ আলভা এডিচন, শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন, উইলিয়াম হাৰ্চেল, গ্ৰেগৰ জোহান্স মেণ্ডেল।

বিদ্যালয়ত শব্দৰ প্ৰকৃত উচ্চাৰণ কৰিব নোৱাৰা বাবে শিক্ষকে মাইকেল ফেৰাডেক শাস্তি দিছিল আৰু তাৰবাবে তেওঁৰ আনুষ্ঠানিক শিক্ষা বিদ্যালয়ৰ নিম্ন শ্ৰেণীতেই সমাপ্ত হৈছিল।

টমাচ আলভা এডিচনক শিক্ষকে "ঘোলা কণী" বুলি মাতিছিল আৰু বিদ্যালয়লৈ আহিব নেলাগে বুলি এডিচনৰ ঘৰলৈ চিঠি লিখিছিল।

ভাৰতীয় গণিতজ্ঞ ৰামানুজনৰ কোনো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ডিগ্ৰী নাছিল, অথচ তেখেতে গণিতৰ জগতত আলোড়ন সৃষ্টি কৰিছিল।

ইউৰেনাচৰ আৱিষ্কাৰক উলিয়াম হাৰ্চেল আছিল এজন সংগীতজ্ঞ। তেখেতৰো নাছিল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কোনো সন্মানীয় ডিগ্ৰী, অথচ কোনো বিজ্ঞানীয়ে আৱিষ্কাৰ কৰিব নোৱাৰা ইউৰেনাচ গ্ৰহটো এখেতেই আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।

জোহান্স মেণ্ডেল আছিল মূলতঃ এজন ধৰ্ম যাজক। বিদ্যালয়ত শিক্ষক হ'বলৈ প্ৰয়োজনীয় যোগ্যতা নিৰূপক পৰীক্ষাত অনুতীৰ্ণ এইজন মেণ্ডেলেই বিশ্ববাসীক উপহাৰ স্বৰূপে দি থৈ গ'ল বংশগতি বিজ্ঞান যাৰ আলমত আজি গঢ় লৈ উঠিছে জিনীয় অভিযন্ত্ৰণৰ দৰে আধুনিক বিজ্ঞানৰ বিষয়বোৰ।
এনে অলেখ উদাহৰণ কিতাপৰ পাতে পাতে পঢ়িবলৈ পোৱা যায়।

কাঠ পেঞ্চিলৰ আখৰবোৰ

কাঠ পেঞ্চিলৰ আখৰবোৰ ৰবৰেৰে ঘঁহি ঘঁহি মচা লৰালিৰ সেই দিনবোৰলৈ মনত নপৰেনে বাৰু? পিছে ৰবৰেৰে ঘঁহিলে কাঠ পেঞ্চিলৰ দাগবোৰ কিয় উঠি যায় বাৰু? আচলতে কাঠ পেঞ্চিল বনাওতে গ্ৰাফাইট আৰু বিশেষ ধৰণৰ আলতীয়া মাটিৰ এক মিশ্ৰণ পানীৰ লগত মিহলাই কাঠ পেঞ্চিলৰ মাজৰ মজ্জাটো তৈয়াৰ কৰা হয়। গ্ৰাফাইট সমূহ কাৰ্বনৰেই এটা ৰূপ। একোটা সুষম ষড়ভূজৰ আকৃতিত কাৰ্বন পৰমাণুবোৰ তৰপে তৰপে সজ্জিত হৈ গ্ৰাফাইট গঠন কৰে। গ্ৰাফাইটৰ এই তৰপবোৰ এটা আনটোৰ লগত অতি দূৰ্বল আকৰ্ষণ বলৰ দ্বাৰা সংযুক্ত হৈ থাকে বাবে এই তৰপবোৰ অনায়াসে এটাই আনটোৰ ওপৰেৰে পিছলি যাব পাৰে। সেয়ে গ্ৰাফাইট পিছল। হেঁচা প্ৰয়োগ কৰি কাগজৰ ওপৰেৰে চোচোৰাই নিলে গ্ৰাফাইটৰ পাতল এটা তৰপ কাগজৰ সৰু সৰু আঁহবোৰত লাগি ধৰে আৰু কাগজৰ ওপৰত এটা কলা বৰণৰ দাগ সৃষ্টি কৰে। এনেদৰেই কাঠ পেঞ্চিলৰ সহায়ত আমি লিখো। পিছে, কাঠ পেঞ্চিলেৰে লিখা আখৰবোৰ ভুল হলে বা সলনি কৰিব লগীয়া হ'লে, আখৰৰ ওপৰেৰে ৰবৰ এডাল চোচোৰাই নিলে কাঠ পেঞ্চিলৰ দাগবোৰ নোহোৱা হৈ যায়। কাঠ পেঞ্চিলৰ আখৰ মচিবলৈ ৰবৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয় যদিও আজিকালি পলিভিনাইল ক্ল'ৰাইডৰ এবিধ যৌগ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কাগজ গঠনকাৰী যৌগ চেলুলোজ আৰু কাঠ পেঞ্চিলৰ আখৰ মচিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা পলিভিনাইল ক্ল'ৰাইডৰ যৌগ দুটাৰ মাজৰ এটা বিশেষত্ব এয়ে যে - পলিভিনাইল ক্ল'ৰাইডৰ এটা লিকটীয়া বা sticky গুণ আছে। কাগজৰ ওপৰত এই ৰবৰবোৰ হেঁচা প্ৰয়োগ কৰি ঘঁহিলে ঘৰ্ষণৰ ফলত ৰবৰৰ টুকুৰাটো গৰম হয় আৰু ইয়াৰ এঠা জাতীয় গুণটো বেছি প্ৰভাৱী হৈ পৰে। ইয়াৰ ফলত ৰবৰৰ টুকুৰাটোৱে কাগজৰ পৰা কাঠ পেঞ্চিলৰ আখৰ হিচাবে থকা গ্ৰাফাইটৰ তৰপটো আঁতৰাই আনিব পাৰে।

অভিনন্দন ISRO

আজি ৰাতিপুৱা 9 বজাৰ ক্ষন্তেক সময় পিছতেই বিশটা কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ বুকুত বান্ধি ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাৰ PSLV C34 উৎক্ষেপক যানখনে মুঠ 1288 কেজি ভৰ সহ শ্ৰীহৰিকোটাৰ সতীশ ধাবন উৎক্ষেপণ কেন্দ্ৰৰ পৰা মহাকাশ অভিমুখে উৰা মাৰে আৰু উৎক্ষেপণৰ 26 মিনিট পিছতে আটাইকেইটা কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ সফলতাৰে পৃথিৱীৰ চৌদিশে নিৰ্দিষ্ট কক্ষপথত স্থাপন কৰি বিশ্ববাসীৰ সন্মুখত ভাৰতীয় মহাকাশ বিজ্ঞানৰ জয়যাত্ৰা সজোৰে পুনৰ এবাৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰে। উল্লেখযোগ্য যে চন্দ্ৰযান আৰু মংগলযানৰ সফল উৎক্ষেপণ পিছত আজিৰ উৎক্ষেপণত ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাৰ বিজ্ঞানী সকলে আমেৰিকাৰ 7টা, জাৰ্মানীৰ 3টা, গুগলৰ 1টা, ভাৰতৰ নিজা 3টা আৰু কানাডা, ইন্দোনেছিয়া আদি দেশৰ মুঠ 20টা কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ এবাৰতেই মহাকাশৰ বুকুলৈ কঢ়িয়াই নি সফলতাৰে কক্ষপথত স্থাপন কৰি সমগ্ৰ বিশ্বক স্তম্ভিত কৰি তুলিছে। এই উৎক্ষেপণত আমেৰিকাৰ SKYSAT GEN 1-2, জাৰ্মানীৰ BIROS of Germany আৰু MVV, ইন্দোনেছিয়াৰ LAPAN A3 আদি কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ সমূহ অন্তৰ্ভুক্ত হৈ আছে। ভাৰতীয় বিজ্ঞানী সকলৰ এই সাফল্যত আমি অতিশয় গৌৰৱ বোধ কৰিছোঁ। আন্তৰিক অভিনন্দন ISRO !