পুৰুষত্বৰ জৈৱিক বিপৰ্যয়

পুৰুষৰ পৌৰুষত্বৰ প্ৰতীক Y ক্রম'জম। নাৰীৰ দেহত থকা কোষৰ দুয়োডাল যৌন ক্রম'জমেই X (অর্থাৎ XX) আনহাতে পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত এই সংগঠন XY। যেনেদৰে Y ক্রম'জম পুৰুষত্বৰ প্রতীক থিক তেনেদৰে X ক্ৰম'জম নাৰীত্বৰ প্ৰতীক। Y ক্রম'জম বিশেষ গুণ এটা হ'ল যে এই ক্ৰম'জমতেই আছে "SRY জিন" যিয়ে মাতৃ গৰ্ভত ভ্রূণ এটিক পুৰুষ হিচাবে বিকশিত কৰে। শেহতীয়াকৈ "দ্য কনভাৰছেচন ডট কম" নামৰ গৱেষণা গ্ৰন্থখনত বিজ্ঞানী সকলে প্রকাশ কৰিছে যে জীৱনৰ অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম কাজ সমূহৰ বাবে Y ক্ৰম'জম বিশেষ জৰুৰী নহয়। ক্ৰমবিকাশৰ লগে লগে সেয়েহে খুব দ্রুতগতিত Y ক্ৰম'জমৰ অৱনতি ঘটিছে আৰু অদূৰ ভৱিষ্যতে মানুহৰ দেহৰ কোষৰ পৰা হেৰাই যাৱ এই Y ক্ৰম'জম !!

আমাৰ দেহ কোষত 46 ডাল ক্ৰম’জম আছে৷ তাৰ ভিতৰত দুডাল লিংগ নিৰূপক (Sex Chromosome) ক্ৰম’জম৷ এই লিংগ নিৰূপক ক্ৰম’জম দুডাল শক্তিশালী অনুবীক্ষণ-যন্ত্ৰৰ সহায়ত সহজেই চিনিব পাৰি কাৰণ পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত এই ক্ৰম'জমৰ আকৃতি  ইংৰাজীৰ X আৰু Y বৰ্ণ দুটাৰ দৰে৷ আনহাতে মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত দুয়োডাল X আকৃতিৰ৷ গতিকে পুৰুষ বুলি কলে 44+XY, আৰু মহিলা বুলি কলে 44+XX বুলি লিখা হয়৷ দেহৰ প্ৰতিটো কোষেই পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত XY আৰু মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত XX হিচাপে সজ্জিত থাকে৷

প্রায় 300 মিলিয়ন বছৰ পূর্বে, সৰীসৃপ জাতীয় পূর্বপুৰুষৰ দৈহিক ক্রম'জমবোৰৰ "ট্ৰান্সক্ৰিপচন ফেক্টৰ জিন" (এছ.ও.এক্স 3)ৰ ৰূপান্তৰন হৈ Y ক্ৰম'জম সৃষ্টি হৈছিল। তাৰ পৰৱৰ্তী 166 মিলিয়ন বছৰ পৰ্যন্ত, স্তন্যপায়ী প্রাণীবোৰৰ বিকাশৰ সময়লৈ X আৰু Y - দুয়োডাল ক্রম'জমৰ আকাৰ আৰু গুণাগুণ একেই আছিল। দুয়োডাল ক্ৰম'জমতই আছিল সম সংখ্যক জিন। কিন্তু পিছলৈ Y ক্রম'জমৰ বিপর্যয় আৰম্ভ হয়। ক্ৰম'জমেল মিউটেশন বা উৎপৰিবৰ্তনৰ বাবে Y ক্রম'জমত অস্বাভাৱিকতাই দেখা দিয়ে যাৰ বাবে এই ক্রম'জমডাল ক্ৰমে ছুটি হৈ আহিব ধৰাৰ লগতে ক্রম'জমডালৰ মুঠ জিনৰ সংখ্যাও চকুত লগাকৈ কমি আহিব ধৰে। 

"PLoS Genetics" নামৰ গৱেষণা গ্ৰন্থখনত প্ৰকাশ পোৱা তথ্য অনুসৰি এডাল X ক্ৰম'জমত 1400ৰ পৰা 1500 টা জিন থকাৰ পৰিবৰ্তে একোডাল Y ক্রম'জমত থকা জিনৰ সংখ্যা 55 ৰ পৰা 60 টা মাত্ৰ ! বর্তমান সময়ত মানুহৰ দেহৰ X ক্ৰম'জমৰ তুলনাত Y ক্রম'জমডাল তিনি ভাগৰ এভাগ। অৰ্থাৎ, বিগত সময়চোৱাত Y ক্রম'জমডালে X ক্ৰম'জমৰ তুলনাত তিনি গুণ আকাৰ হেৰুৱাৰ উপৰিও প্ৰায় 1400 টা জিনো হেৰুৱাইছে। সেই দিশৰ পৰা বিজ্ঞানীসকলে Y ক্রম'জমডালৰ উৎপৰিবৰ্তনৰ হাৰ গণনা কৰি পাইছে যে আগন্তুক 4.5 মিলিয়ন বছৰৰ ভিতৰত মানুহৰ দেহকোষৰ পৰা Y ক্রম'জমডাল সম্পূৰ্ণ ৰূপে বিলুপ্ত হৈ যাৱ। 

যিহেতু Y ক্রম'জমত থকা SRY জিনেহে মাতৃ গৰ্ভত থকা ভ্রূণ এটিক পুৰুষ হিচাবে বিকশিত কৰে, সেয়েহে Y ক্রম'জমৰ অবৰ্তমানত 4.5 মিলিয়ন বছৰৰ পিছত পুৰুষ বুলি কোনো লিংগ নাথাকিব ! পুৰুষ অবিহনেই এই পৃথিৱীত জীয়াই থাকিব লাগিব নাৰী। পুৰুষ অৱিহনেই হয়তো নাৰীয়ে জন্ম দিব যাব নাৰীক। তেওঁলোকৰ বাবে "পুৰুষ" নামতো হৈ পৰিব এটা আভিধানিক শব্দ মাথোন !!!

সবিশেষ জানিবলৈ পঢ়ক……

https://thewire.in/health/the-y-chromosome-is-disappearing-so-whats-in-the-future-for-men

অসাধাৰণ প্ৰতিভাৰ শিশু

সেয়া 1785 চনৰ কথা । জাৰ্মানীৰ এখন প্ৰাথমিক বিদ্যালয়ৰ চতুৰ্থ শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক শিক্ষকে 1 ৰ পৰা 100 লৈ সংখ্যাকেইটাৰ যোগফল উলিয়াবলৈ দিলে । শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীবোৰে অংকটো কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে: 1 + 2 + 3 + 4 +.......+ 100 = ? 

সকলোৱেই গণনাত ব্যস্ত । এজন ছাত্ৰই তৎক্ষণাত অংকটো কৰি শিক্ষকক দেখুৱালে । অংকটো দেখি শিক্ষকজন আচৰিত হৈ গল । লৰাজনে সম্পূৰ্ণ এটা নতুন নিয়মেৰে অংকটো কৰি পেলাইছে ।

লৰাজনেক কৰাঅংকটো :

(1+100) + (2+99) + (3+98) + .... + (50+51)

প্ৰতি বাৰতেই যোগফল 101 আৰু এনে যুৰীয়া সংখ্যাৰ সংখ্যা মুঠ 50 টা । এতেকে যোগফল 101 x 50 = 5050 । সেই অসাধাৰণ ছাত্ৰজনেই হ'ল যোহান কাৰ্ল ফ্ৰেডেৰিক গাউচ যিয়ে পৰবৰ্তী সময়ত এজন প্ৰসিদ্ধ গণিতজ্ঞ হিচাপে পৰিচিত হৈছিল ।

গগনযান আৰু চন্দ্ৰযান-৩ ৰ প্ৰস্তুতি

২০২১ চনৰ প্ৰথম ভাগতেই ভাৰতৰ তৃতীয়টো চন্দ্ৰ অভিযানৰ প্ৰস্তুতি চলি আছে। উল্ল্যেখযোগ্য যে আগৰ দুটা চন্দ্ৰ অভিযানৰ দৰে এইবাৰৰ  চন্দ্রযান-৩ য়ে কঢ়িয়াই নিনিয়ে অৰিটাৰ। চন্দ্ৰ অভিযানৰ প্ৰথমটো ধাপতেই সফল হোৱা ভাৰতীয় বিজ্ঞানী সকলে চন্দ্রযান-২ৰ ক্ষেত্রতো বিভিন্ন সফলতা লাভ কৰিলেও "চফ্ট লেণ্ডিঙ"ৰ সময়চোৱাত ঘটা কাৰিকৰী বিজুতিৰ বাবে "বিক্ৰম" নামৰ লেণ্ডাৰখন জোনবাইৰ বুকুত সফলতাৰে অৱতৰণ কৰাব পৰা নাছিল। সেইবাবে ইছৰোৰ বিজ্ঞানীসকলে এইবাৰ জোনবাইৰ বুকুত সফলতাৰে লেণ্ডাৰক অৱতৰণ কৰাবকৈ বিশেষ সতৰ্কতামূলক পৰীক্ষাবোৰ সমাপন কৰিছে। 

তৃতীয় চন্দ্র অভিযানত অৰবিটাৰ নেথাকিলেও লেণ্ডাৰ থাকিব। এই লেণ্ডাৰখনৰ ভিতৰত থাকিব এখন "ৰোভাৰ"। অৱশ্যে এই লেণ্ডাৰ আৰু ৰোভাৰৰ নাম এতিয়াও থিৰাং কৰা হোৱা নাই। 

সাম্প্ৰতিক কোভিড ১৯ মহামাৰীৰ বাবে ইছৰোৰ অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ বহুত পৰীক্ষা নিৰীক্ষা বিলম্বিত হৈছে। সেয়েহে ২০২০ চনত চন্দ্ৰযান-৩ উৎক্ষেপণৰ যি চিন্তা চৰ্চা চলিছিল, সেয়া কিছু বিলম্বিত হৈছে। প্ৰতিটো উৎক্ষেপণৰ একোটি নির্দিষ্ট দিন আৰু সময় থাকে আৰু ইয়াক "লঞ্চ উইণ্ডো" বুলি কোৱা হয়। প্ৰস্তাবিত চন্দ্ৰযান-৩ৰ "লঞ্চ উইণ্ডো" এতিয়াও চূড়ান্ত হোৱা নাই। তথাপিও ইছৰোৰ মতে অহা ২০২১চনৰ মাৰ্চ বা এপ্ৰিল মাহত হয়তো চন্দ্ৰযান-৩ জোনবাইৰ দেশলৈ বুলি উৰা মাৰিব। 

ভাৰতীয় বিজ্ঞানীসকলে চন্দ্ৰযান-৩ৰ সমান্তৰালকৈ গগণযান নামৰ মহাকাশ যানখনৰ জৰিয়তে মহাকাশলৈ মানুহ প্ৰেৰণ কৰিবলৈও কাম কাজ কৰি আছে। বিগত ২০ ফেব্রুৱাৰী, ২০২০ৰ পৰাই ছোভিয়েট ৰাছিয়াত চাৰি গৰাকী ভাৰতীয় বিজ্ঞানীৰ মহাকাশ প্রশিক্ষণ আৰম্ভ হৈছে। অৱশ্যে ভাৰত চৰকাৰে তেওঁলোকৰ পৰিচয় সম্প্ৰতি গোপনে ৰাখিছে। ইতিমধ্যে ভাৰতৰ গগনযানৰ মহাকাশ যাত্রীসকলৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় "স্পেছ ছুট" তৈয়াৰ কৰা কাম আৰম্ভ হৈছে। ৰাছিয়াৰ জেড্ডা নামৰ এটি সংস্থাই ভাৰতীয় মহাকাশচাৰী সকলৰ "স্পেছ ছুট" তৈয়াৰ কৰাৰ লগতে মহাকাশচাৰীৰ শয়ন বেগ বা "স্পেছ শ্লিপিং বেগ"ৰ কামবোৰো হাতত লৈছে। ২০২২ চনৰ কোনোবা এটি বিশেষ দিনত গগনযানেও উৰা মাৰিব মহাকাশৰ বুকুলৈ অগণন ভাৰতীয়ৰ সপোনবোৰ সাৱটি লৈ…। এতিয়া মাথোন অপেক্ষা। জয় হিন্দ ! 🇮🇳 🇮🇳 🇮🇳

পৰীক্ষাগাৰত কৃত্ৰিম জীৱন

 

মার্কিন বিজ্ঞানীসকলে প্রথমবাৰলৈ গৱেষণাগাৰত কৃত্রিম জীৱন সৃষ্টি কৰিছে। মেৰীলেণ্ড আৰু কেলিফোৰ্নিয়া ইনষ্টিটিউটৰ বিজ্ঞানী ড° ক্রেইগ ভেণ্টাৰ আৰু তেওঁৰ সহযোগী বিজ্ঞানীসকলে কৃত্রিম প্রাণধাৰী এটা কোষ সৃষ্টি কৰিছে। ইয়াৰ বাবে তেখেতসকলে এটা টেষ্ট টিউবত কৃত্রিম ভাৱে সৃষ্টি কৰা ডি.এন.এৰ সহায়ত এডাল  ক্রম'চোম তৈয়াৰ কৰি লয় আৰু পৰবৰ্তী পৰ্যায়ত এই ক্রম'চোমডাল আগতেই পৰা ৰিক্ত কৰি থোৱা প্ৰাণহীন কোষ এটালৈ স্থানান্তৰ কৰে। ক্ৰম'চোম প্ৰতিস্থাপনৰ পিছত প্ৰাণহীন কোষটোৰ ভিতৰত প্ৰতিনিয়ত ভাৱেই জৈৱিক ক্ৰিয়াসমূহ সমাপন হ'বলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু জীৱনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় কাম কাজবোৰ সুচাৰু ৰূপে চলাই যাবলৈ ধৰে।

গৱেষণাৰ সময়ত ভেণ্টাৰ আৰু তেওঁৰ সহযোগী বিজ্ঞানী সকলে প্রথমে এটা বেক্টেৰীয়াৰ জিনীয় নক্সা তৈয়াৰ কৰি লৈ সেই নক্সা অনুসৰি কৃত্ৰিম ডি.এন.এ আৰু ক্ৰম'চোম সংশ্লেষণ কৰি আন এটি বেক্টেৰীয়াৰৰ কোষলৈ প্রতিস্থাপন কৰাইছিল।  সেই বিশেষ বেক্টেৰীয়টোৰ ডি.এন.এ আগতেই কোষটোৰ পৰা পৃথক কৰি ৰখা হৈছিল, যাৰ বাবে এই বেক্টেৰীয়টো প্ৰাণহীন আছিল। কিন্তু প্রতিস্থাপন প্ৰক্রিয়াৰ পিছত বেক্টেৰীয়াটোৱে নতুন জীৱন পায়। 

ভেণ্টাৰ আৰু তেওঁৰ সহযোগী বিজ্ঞানী সকলে "প্ৰাণ দান" কৰা এই কোষটোক কৃত্ৰিম কোষ বা সংশ্লেষিত কোষ (Synthetic Cell) বুলি অভিহিত কৰিছে কাৰণ কোষটোক প্ৰাণ দিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা ডি.এন.এ আৰু ক্রম'চোম সমূহ তেওঁলোকে বিভিন্ন ধৰণৰ ৰসায়নিক যৌগৰ সংমিশ্রণত পৰীক্ষাগাৰতেই তৈয়াৰ কৰি লৈছিল।

কৃত্রিম জীৱন্ত কোষ সৃষ্টিৰ ক্ষেত্ৰত বিজ্ঞানী সকলৰ এই সাফল্যই জীৱনদায়িনী ঔষধ প্ৰস্তুতকৰণৰ লগতে বিকল্প ইন্ধন তৈয়াৰ কৰাৰ লগতে কার্বন শোষণকাৰী অনুজীৱ সৃষ্টিত মূখ্য ভূমিকা লৈ মানৱজাতিৰ কল্যাণ সাধনত যথেষ্ঠ গুৰুত্বপূৰ্ণ ইংগিত প্ৰদান কৰিছে। তথাপিও আমাৰ মনত এটা সংশয় ৰৈ যাব। কাৰণ কৃত্রিমভাৱে তৈয়াৰ কৰা এনে জীৱন্ত কোষে সমগ্ৰ মানৱজাতিক বিপদতো পেলাব পাৰে। এনে কৃত্ৰিম অনুজীৱবোৰে আমাৰ মাজলৈ কঢ়িয়াই আনিব পাৰে বিভিন্ন অচিন ৰোগৰ লগতে মহামাৰীৰ আন এক নতুন সংশয়। তদুপৰি এনে জীৱাণুবোৰ যুদ্ধাস্ত্র হিচাবেও ব্যবহৃত হ'ব পাৰে। ভৱিষ্যতৰ সাম্ভাব্য জীৱাণু যুদ্ধ পাৰমাণৱিক যুদ্ধতকৈ কোনো গুণে কম ভয়াৱহ নহয়।

তলৰ লিংকটো খুলি চাব পাৰে…

https://www.bbc.com/news/science-environment-48297647

বৰষুণৰ গোন্ধ

"মনত আছেনে, দুয়ো গৰখীয়া

শ্বৰাতিৰ সুৰে সুৰে

কিন কিন বৰষুণে বৰষুণে ভিজা

শ্বিলং পিকত সেই দেওবাৰে পুৱা……"

বৰষুণে ধুৱাই নিয়া সদ্যস্নাতা ধৰাৰ বুকুৰ পৰা অহা গোন্ধে আপোনাক কেতিয়াবা পুলকিত কৰি তুলিছেনে? কেঁচা মাটিৰ ভিজা ভিজা সুবাসেৰে সমৃদ্ধ বৰষুণৰ গোন্ধে ধৰাৰ বুকুলৈ কঢ়িয়াই আনে সৃষ্টিৰ সপোন। বৰষুণৰ প্ৰথম টোপালবোৰ মাটিত সৰি পৰাৰ থিক পিছতেই পৰিচিত এটি গোন্ধ ওলায়। বৰষুণৰ আগৰ মাটিৰ গোন্ধ আৰু বৰষুণৰ পিছৰ মাটিৰ গোন্ধ সুকীয়া। কিন্তু বৰষুণে সেমেকাই তোলা মাটিৰ গোন্ধটোৱেনো আহে ক'ৰ পৰা ? 

ইয়াৰ কাৰণ হিচাবে বিজ্ঞানী সকলে তিনিটা কাৰকৰ তথ্য দিছে। সেইবোৰ হ'ল মাটিত থকা কেতবোৰ বিশেষ বেক্টেৰীয়া, মাটিত গজি থকা গছৰ পৰা নির্গত তেলজাতীয় পদাৰ্থ আৰু বজ্রপাতৰ সময়ত নির্গত হোৱা ইলেকট্রনৰ চার্জ বা আধান। বিজ্ঞানী সকলে এই বিশেষ পৰিঘটনাটোৰ নাম দিছে "পেট্রিকোৰ" (petrichor) অর্থাৎ '‘বৰষুণৰ গোন্ধ'’ !

বৰষুণৰ পিছৰ কেঁচা মাটিৰ গোন্ধৰ বাবে আলোচ্য একটিনোমাইচিটিসচ (actinomycetes) নামৰ মাটিত থকা বেক্টেৰীয়াবোৰে জিওষ্মিন (geosmin) নামৰ এক ধৰণৰ জৈৱ যৌগ সৃষ্টি কৰে। বৰষুণৰ পানী মাটিত পৰাৰ লগে লগে এই যৌগবোৰ পানীৰ লগত মিহলি হৈ বায়ুৰ সংস্পর্শলৈ অহাৰ লগে লগে এক বিশেষ ধৰণৰ গোন্ধ ওলায়। সামান্য মাত্ৰাৰ জিওষ্মিনৰ পৰাই যথেষ্ট পৰিমানৰ গন্ধযুক্ত গেছ তৈয়াৰ হয়। প্রতি ট্রিলিয়নে পৰিমানৰ মাটিত মাত্র ৫ শতাংশ জিওষ্মিন থাকিলেই এই গোন্ধ মানুহৰ ঘ্ৰানেন্দ্ৰিয়ই সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। ডাঙৰ আকাৰৰ পানীৰে পৰিপূৰ্ণ এটা পুখুৰীত এচামুচ জিওষ্মিন থাকিলেই মোটামোটি ওপৰত উল্ল্যেখ কৰা পৰিমানটো বুজিবলৈ সহজ হ'ব।

বিজ্ঞানী সকলৰ গৱেষণাত পোৱা গৈছে যে খৰাং বা শুষ্ক পৰিবেশত উদ্ভিদবোৰে এক ধৰণৰ বিশেষ তৈলজাতীয় পদাৰ্থৰ মিশ্রণ তৈয়াৰ কৰে। এই তেলবোৰে উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি স্তিমিত কৰি পৰিবেশৰ লগত খাপ খাবলৈ সাময়িক ভাৱে পানীৰ চাহিদা কমায়। উদ্ভিদবোৰে এই তৈলজাতীয় মিশ্রণটো সৃষ্টি কৰিবলৈ মাটিৰ পৰাই উপাদানবোৰ সংগ্ৰহ কৰে। বৰষুণৰ পানীৰ উপস্থিতিত এই তৈলজাতীয় উদ্বায়ী পদার্থবোৰ সিক্ত হৈ বায়ুত মিহলি হয় আৰু এক বিশেষ গোন্ধৰ সৃষ্টি কৰে।

বৰষুণৰ থিক আগমূহুৰ্ততো এক ধৰণৰ বিশেষ গোন্ধ পোৱা যায়। বৰষুণৰ আগে আগে হোৱা বিজুলী ঢেৰেকণিৰ সময়ত এই গোন্ধ পোৱা যায়। ইয়াৰ কাৰণ হ'ল বায়ুমণ্ডলৰ ইলেকট্রিক চার্জ। বিজুলী ঢেৰেকণিয়ে বায়ুত থকা অক্সিজেনৰ অণুবোৰ ভাঙি অক্সিজেন পৰমাণুলৈ ৰূপান্তৰ কৰে। সেই মুক্ত অক্সিজেনৰ পৰমাণুবোৰ বায়ুমণ্ডলৰ অন্য অক্সিজেন অণুৰ সৈতে মিলি অজ'ন অণু সৃষ্টি কৰে। এই অজ'ন গেছৰ এটা বিশেষ গোন্ধ আছে, যি কিছু পৰিমানে ক্ল'ৰিনৰ গোন্ধৰ দৰে বা পোৰা বৈদ্যুতিক তাঁৰ এডালৰ দৰে। সাধাৰণতে অজ'ন গেছ বায়ুমণ্ডলৰ উচ্চ স্তৰতহে পোৱা যায়। কিন্তু বৰষুণৰ আগে আগে জোৰকৈ বলা নিম্নগামী বতাহৰ সোঁতে অজ'নৰ এই গোন্ধ বায়ুমণ্ডলৰ নিম্ন স্তৰলৈ কঢ়িয়াই আনে আৰু তেতিয়াই আমি বৰষুণৰ আগলিবতৰা কঢ়িয়াই অনা গোন্ধটো পাও।