কাচাবিয়াংকা : জ্বলন্ত জাহাজৰ সাহসী শিশুটি

"War does not determine who is right,

 only who is left"

যুদ্ধৰ বিভীষিকাময় নেপোলিয়ন যুগৰ এটা সঁচা কাহিনী। সেয়া ১৭৯৮ চন। ফ্ৰান্সে সাম্ৰাজ্যবাদী মানসিকতাৰে বিভিন্ন দেশৰ লগত যুঁজ বাগৰ কৰি নিজৰ সম্ৰাজ্যৰ পৰিষৰ বৃদ্ধি কৰি আহিছে। প্ৰতিখন যুদ্ধত জয় লাভ কৰি আত্মবিশ্বাসৰ তুংগত থকা ফ্ৰান্সে এইবাৰ আক্ৰমণ কৰে বৃটেইন। নীল নদীৰ পাৰত এখন তয়াময়া ৰণ। ইতিহাসৰ আন যুদ্ধবোৰৰ দৰেই এই যুঁজতো অজস্ৰ সৈনিকৰ মৃত্যু হৈছিল। পিছে, নীল নদীৰ পাৰৰ এইখন যুদ্ধৰ আন এটি হৃদয়স্পৰ্শী ঘটনাইহে বিশ্বত আলোড়ন সৃষ্টি কৰিছিল।

ফ্ৰান্সৰ নৌসেনাৰ এজন দক্ষ কামাণ্ডাৰ লুইচ ডি কাচাবিয়াংকা। বিশেষ পৰিস্থিতিৰ তাড়নাত পৰি তেওঁ নিজৰ ১০ বছৰীয়া একমাত্ৰ পুত্ৰ জিয়োকাণ্ট কাচাবিয়াংকাক যুদ্ধৰ সময়ত নিজৰ লগত যুদ্ধৰ জাহাজত লৈ যাব লগীয়া হৈছিল। 

সমুদ্ৰৰ মাজত দুয়ো পক্ষৰ নৌসেনাৰ মাজত থৈয়া-নথৈয়া ৰণ। ফ্ৰান্সৰ নৌসেনাৰ আক্ৰমণত তিস্তিব নোৱাৰি বৃটেইনৰ নৌসেনা ক্ৰমে পিছ হুহুকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। উৎসাহিত হৈ ফ্ৰান্সৰ নৌসেনাই বৃটেইনক খেদি লৈ গ'ল। কিন্তু সেই সময়তেই বৃটেইনে যুঁজলৈ আৰু এটি নৌসেনাৰ দল প্ৰেৰণ কৰিলে। নতুনকৈ অহা বৃটেইনৰ নৌসেনাৰ দলটোৰ উপস্থিতিত মূহুৰ্তৰ ভিতৰতেই যুদ্ধৰ গতি আনফালে ঢাল খালে। অতি পৰিকল্পিত ভাবে চৌদিশৰ পৰা বৃটেইনৰ সেনাই সমুদ্ৰৰ মাজতেই ফ্ৰান্সৰ যুদ্ধ জাহাজবোৰ ঘেৰি ধৰিলে। পৰিস্থিতিৰ ভয়াবহতা অনুমান কৰি ফ্ৰান্সৰ নৌসেনাৰ কামাণ্ডাৰ লুইচ ডি কাচাবিয়াংকাই তেওঁৰ পুত্ৰ জিয়োকাণ্ট কাচাবিয়াংকাক জাহাজৰ এক সুৰক্ষিত স্থানলৈ নি ক'লে : "জিয়োকাণ্ট, বৃটেইনৰ সেনাৰ লগত যুঁজিবলৈ আমি জাহাজত ব্যস্ত হৈ থাকিম। মোৰ পৰবৰ্তী নিৰ্দেশ নোপোৱালৈ তুমি এই স্থানতেই থাকিবা।"

কিশোৰ কাচাবিয়াংকা বৰ নিৰ্জু আৰু অমায়িক হোৱাৰ উপৰিও তেওঁ দেউতাকৰ একান্ত বাধ্য আছিল। দেউতাকৰ নিৰ্দেশ মৰ্মে তেওঁ জাহাজখনৰ সেই নিৰাপদ স্থানতেই ৰৈ থাকিল। ইফালে ফ্ৰান্সৰ যুদ্ধ জাহাজলৈ বুলি বৃটেইনৰ সেনাই চৌদিশৰ পৰা ধাৰাসাৰে গুলীবৰ্ষণ কৰি আছিল। কিশোৰ কাচাবিয়াংকাৰ চকুৰ সন্মুখতেই ইজনৰ পিছত সিজনকৈ ফ্ৰান্সৰ সৈনিকসকল গুলীবিদ্ধ হৈ বাগৰি পৰিছে। ধাৰাসাৰ গুলীৰ আঘাতত কাচাবিয়াংকা থকা জাহাজখন থকাসৰকা হৈ পৰিল। ঠায়ে ঠায়ে জাহাজৰ ডেকত জুঁই জ্বলি উঠিছে। এক তীব্ৰ আতংকময় পৰিবেশৰ মাজতো কিশোৰ কাচাবিয়াংকা ৰৈ থাকিল দেউতাকলৈ।

ক্ৰমে যুদ্ধৰ প্ৰকোপ বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰিলে। সাগৰৰ প্ৰচণ্ড ঢৌৰ লগত যুদ্ধ বিধস্ত জাহাজখন টুলুং ভুটুংকৈ আগবাঢ়ি আছিল। বৃটেইনৰ তিনিখন যুদ্ধ জাহাজে ঘেৰি ধৰি অনৰ্গল গোলাবৰ্ষণ কৰি গ'ল ফ্ৰান্সৰ যুদ্ধ জাহাজখনলৈ। ফ্ৰান্সৰ বিধস্তপ্ৰায় যুদ্ধ জাহাজৰ অধিকাংশ সৈনিকেই মৃত্যুমুখত পৰা বাবে বৃটেইনক বাধা দিয়াটো অসম্ভৱ হৈ পৰিছে। এনে এটি সুযোগৰেই অপেক্ষাতেই ৰৈ আছিল বৃটেইন। অসহায় হৈ পৰা ফ্ৰান্সৰ জাহাজখন সম্পূৰ্ণৰূপে ধ্বংস কৰি নৌযুদ্ধত জয়লাভ কৰাৰ উদ্দেশ্যে বৃটেইনে গুলীবৰ্ষণ তীব্ৰতৰ কৰি তুলিলে। বিভিন্ন দিশৰ পৰা গুলীবোৰে জাহাজখন বিদীৰ্ণ কৰি তুলিছে। কাচাবিয়াংকাৰ সোঁৱে-বাঁৱে চৌদিশে কেৱল গুলীৰ আঘাত। তেতিয়ালৈ ফ্ৰান্সৰ জাহাজখনৰ পৰা প্ৰত্তুত্তৰ দিবলৈ হয়তো জাহাজখনত এজনো সৈনিক জীৱিত নাছিল।

ইতিমধ্যে জাহাজৰ ডেকৰ জুইকুৰাও দাউ দাউকৈ জ্বলি উঠিছে। কাচাবিয়াংকাই সন্ধানী দৃষ্টিৰে জাহাজৰ কেউফালে চকু ফুৰালে - জানোচা দেউতাকক দেখা পায়েই ! নাই, কাকোৱেই চোন দেখা পোৱা নাই। জুইৰ  উত্তাপে কাচাবিয়াংকাক খেদি ফুৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। চৌপাশে গুলীৰ শব্দ। কাচাবিয়াংকাই চিঞৰি মাতিলে : দেউতা তুমি ক'ত আছা ? জাহাজত জুই লাগিছে।……

কোনো প্ৰত্তুত্তৰ নাহিল। বৃটেইনৰ সেনাৰ গুলীত ইতিমধ্যে কাচাবিয়াংকাৰ দেউতাকৰো মৃত্যু হৈছে।  সাগৰৰ ঢৌত জাহাজখন ক্ৰমে অস্থিৰ হৈ যেনিতেনি আগবাঢ়ি গৈছে। জ্বলন্ত জুইৰ লেলিহান শিখাৰ পৰা বাচিবলৈ কাচাবিয়াংকা ইফালৰ পৰা সিফাললৈ দৌৰি ফুৰিছে। এইবাৰ কম্পিত ওঁঠেৰে কাচাবিয়াংকাই আকৌ এবাৰ চিঞৰি উঠিল : দেউতা তুমি শুনিছানে ? 

নিষ্পাপ কাচাবিয়াংকাই যুদ্ধৰ ভাষা বুজি নেপায়। তেওঁ কেতিয়াও ভাবিব নোৱাৰে যে যুদ্ধত দেউতাকৰ মৃত্যুও হ'ব পাৰে…। 

"No matter how necessary a war is, it is always an evil. 

We will not learn how to live together in peace by killing each other"

বিচলিত কাচাবিয়াংকাই দেহৰ সমস্ত শক্তি প্ৰয়োগ কৰি পুনৰ চিঞৰি উঠিল : "দেউতা, এতিয়া মই যাব পাৰোনে……?" গুলীৰ কান তাল মৰা শব্দবোৰে কাচাবিয়াংকাৰ কাতৰ কণ্ঠস্বৰক যেন গচকি মোহাৰি নিলে। মূহুৰ্তৰ ভিতৰতে এটা ভয়ংকৰ বিষ্ফোৰণ কৰি জাহাজখন চূৰ্ণবিচূৰ্ণ হৈ সমূদ্ৰৰ অটল গহ্বৰত জাহ গ'ল। চৌদিশে গুলীৰ শব্দ আৰু যুদ্ধ বিজয়ৰ আনন্দত আত্মহাৰা বৃটেইনৰ সৈনিকবোৰৰ হৰ্ষোল্লাসৰ মাজত যেন হেৰাই গ'ল কাচাবিয়াংকা আৰু তেওঁৰ চিঞৰটো - দেউতা, এতিয়া মই যাব পাৰোনে……

কৃত্ৰিম তেজ : বিজ্ঞানৰ বিষ্ময়

ৰক্তদানক অনেক মানুহে জীৱনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হিচাবে লৈছে৷ তেওঁলোকৰ তেজ গ্রহন কৰি অনেক ৰোগীয়ে মৃত্যুৰ দুৱাৰডলি গছকি উভটিও আহিছে। কিন্তু সমগ্ৰ বিশ্বতেই এইডচ আদি জটিল ৰোগত আক্রান্ত লোকৰ পৰা তেজৰ জৰিয়তে এনেবোৰ ৰোগ বিয়পাৰ সম্ভাৱনাই মানুহক ভীতিগ্ৰস্থও কৰিছে। কেতিয়াবা আকৌ প্ৰয়োজনীয় মূহুৰ্তত অস্ত্রোপচাৰৰ টেবুলত ৰোগীক তেজৰ যোগান ধৰিব নোৱাৰাৰ ফলত ৰোগী মৃত্যুমুখতো পৰিছে। এনে বিভিন্ন কাৰণতেই ৰোগীৰ জীৱন বচোৱাৰ স্বাৰ্থত গৱেষক সকলে কৃত্রিম উপায়ে তেজ সৃষ্টি কৰাৰ বিষয়ে চিন্তা চৰ্চা আৰম্ভ কৰিছিল৷

মানুহৰ তেজত থকা হিম'গ্লবিনে অক্সিজেন কঢ়িয়ায়। আনহাতে Perfluorodecalin নামৰ ৰসায়নিক যৌগটোৱেও একে কামকেই কৰিব পাৰে। শৰীৰত অক্সিজেন পৰিবহনৰ ক্ষেত্ৰত কার্যক্ষম হ'ব পৰাকৈ কৃত্রিম তেজ সৃষ্টি কৰিবলৈ সেয়েহে বিজ্ঞানী সকলে দুটা বিষয়ত গুৰুত্ব  প্ৰদান কৰিছিল। সেই দুটা বিষয় হ'ল :

(১) Hemoglobin Based Oxygen Carrier (HBOC)

(২) Perfluorocarbon Based Oxygen Carrier (PFBOC)

১৯৮০ চনত যেতিয়া  এইচ.আই.ভি ৰোগে ভয়াবহ ৰূপ ধাৰণ কৰে, সেই সময়তেই কৃত্রিম তেজৰ ওপৰত বিস্তৃত গৱেষণা আৰম্ভ হয়। দক্ষিণ আফ্রিকাই সৰ্বপ্ৰথমে বিজ্ঞানী সকলক কৃত্রিম তেজৰ ওপৰত গৱেষণা কৰাৰ অনুমতি প্রদান কৰে। তাৰেই ফলশ্রুতিত দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ বিজ্ঞানী সকলে Hemopure নামৰ বিশ্বৰ প্ৰথম বিধ বিকল্প তেজৰ আৱিষ্কাৰ কৰে আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ চৰকাৰে এই বিকল্প তেজ চিকিৎসাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰৰ বাবে অনুমোদনো জনায়। পৰবৰ্তী সময়ত Fluosol- DA নামৰ আন এবিধ কৃত্রিম তেজ আৱিষ্কাৰ হয়। কিন্তু সীমিত প্ৰয়োগ সম্ভাৱনা আৰু বিভিন্ন জটিলতাৰ বাবে বহুজনৰ বাবে আশাৰ বাতৰি অনা এই প্রকল্পটো ১৯৯৪ চনত প্রত্যাহাৰ কৰা হয়।

কৃত্ৰিম হিম'গ্লোবিনক মানবদেহৰ ৰক্তপ্রবাহত সহজে প্রবেশ কৰোৱা সম্ভব নহয়। হিম'গ্লোবিন লোহিত ৰক্তকণিকাৰ কোষঝিল্লীৰ মাজত বিস্তৃত হৈ থাকে। কিন্তু কৃত্রিম হিম'গ্লোবিন পৃথক অৱস্থাত থাকে। তদুপৰি কৃত্ৰিম হিম'গ্লোবিনৰ গাঠনিক কাঠামোও শক্তিশালী হোৱা উচিত অন্যথা তেজৰ প্ৰবাহত কৃত্ৰিম হিম'গ্নোবিনবোৰ ভাঙি গৈ ভয়ানক পৰিস্থিতি সৃষ্টি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। সেয়ে বর্তমান বিজ্ঞানীসকলে কৃত্রিমভাবে সংশ্লেষিত হিম'গ্লোবিনৰ এখন আবৰণ তৈয়াৰ কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে য'ত লিপিড, কোলেষ্টেৰল আৰু ফেটি এচিড ব্যবহাৰ কৰাৰ পৰিকল্পনা যুগুতাইছে। ইতিমধ্যে তেওঁলোকে পলিইথিলিন গ্লাইকলেৰে Mp4 নামৰ এক ধৰণৰ কৃত্ৰিম আবৰণ তৈয়াৰ কৰি উলিয়াইছে যিয়ে সংশ্লেষিত হিম'গ্লোবিনক স্থায়ীত্ব প্ৰদান কৰি কৃত্ৰিম তেজ মানুহৰ দেহত নিৰাপদ কৰি তুলিব।

শেহতীয়াকৈ ষ্টেম চেল প্রযুক্তিৰে কৃত্রিম তেজৰ গৱেষণাই যুগান্তকাৰী পৰিবর্তন আনিছে। University of Edinburgh আৰু Scottish National Blood Transfusion Serviceৰ তত্বাবধানত এই বিষয়ৰ এটি প্রকল্পৰ কাম চলি আছে। তাত "ও নেগেটিভ" গ্ৰুপৰ তেজ তৈয়াৰ কৰা হৈছে। ষ্টেম চেল প্ৰকল্পত পূর্ণবয়স্ক দাতাৰ তেজৰ পৰা ফাইব্রোব্লাষ্ট কোষৰ De-differentiation কৰি এই কোষবোৰৰ ৰি-প্রোগ্রামিং কৰা হয়। তাৰ পিছত এই কোষবোৰক Induced Pluripotent Stem Cells (IPSC)লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হয় আৰু তাৰ পিছৰ পৰ্যায়ত Bone Marrow বা মেৰুমজ্জাত এই কোষবোৰৰ কালচাৰ কৰা হয়। কালচাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ এমাহ পিছত সুস্থ ৰক্ত কণিকাবোৰ পৃথক কৰি পেলোৱা হয়। অৱশ্যে এই প্ৰকল্পটো এতিয়াও চালুকীয়া অৱস্থাতেই আছে আৰু প্ৰকল্পটোৰ জৰিয়তে কম সংখ্যক ৰক্ত কোষহে উৎপাদন কৰিব পৰা হৈছে। বিজ্ঞানীসকলে আশা প্ৰকাশ কৰিছে যে ২০১৯ চনৰ শেষৰ পিনে তেওঁলোকে প্রচুৰ পৰিমানে সুস্থ আৰু কাৰ্যক্ষম তেজৰ কোষ সৃষ্টি কৰিব পাৰিব। এয়া সম্ভৱ হ'লে বজাৰত কৃত্ৰিম তেজৰ যোগান বৃদ্ধি পোৱাৰ লগতে ইয়াৰ মূল্যও হ্ৰাস পাব। 

নিসন্দেহে কৃত্ৰিম তেজে চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ যুগান্তকাৰী পৰিবৰ্তন আনিব। এতিয়া আমি বাট চাব লাগিব বিজ্ঞানী সকলৰ সফলতালৈ।

নৱবৰ্ষ : স্মৃতিৰ টুকুৰা চিম্ফনী

শ্রান্ত পথৰ ক্লান্ত পথিকৰ দৰে কেতিয়াবা এৰি অহা বাটটোলৈ ঘূৰি চাও। এৰা, সময়বোৰ নীৰৱেই অতীতত পৰিণত হয়। সময়ৰ অবিশ্রান্ত ধাৰাত বিলীন হৈ যায় জীৱনৰ প্ৰতিনিয়ত মূহুৰ্তবোৰ। আমি যে জীৱনৰ এটা প্রান্তৰ পৰা অন্য এক প্রান্তলৈ ক্রমাগতভাৱে আগবাঢ়িছোঁ ধীৰে ধীৰে এক অৱধাৰিত নীতিকেই সৰোগত কৰি। এয়েইতো জীৱন……

অনাদি কালৰ পৰাই জীৱন চলমান। মোৰ গতিশীল জীৱনে যাত্ৰাপথত একাধিক কেঁকুৰিৰে বাট বুলি আহিছে। বিভিন্ন ক্ষণত জীৱনে দিছে জীৱনটোক সজাই তোলাৰ নতুন উপলব্ধি, কিছু নতুন অনুভৱ। সৃষ্টিৰ বাহকৰূপী সময়ে একেটি ধাৰাতেই চিৰকালৰ দৰেই আপোন গতিত খৰস্ৰোতা তটিনীৰ দৰেই বৈ গৈছে অহৰহ। বেগ আৰু আবেগৰ যুদ্ধত কেতিয়াবা পৰাজিত হৈছো। আৰু কেতিয়াবা জীৱনৰ সঞ্জীৱনী বিচাৰি দুগুণ উদ্যমেৰে পুনৰ আগবাঢ়িছোঁ। বর্তমানৰ জটিল তথা যান্ত্রিক জীৱনৰ অনাকাংশিত কর্মব্যস্ততাই কেতিয়াবা কাণে কাণে কৈ গৈছেহি সময়ৰ টিকনিডালৰ কথা। সময় গতিশীল। গতিশীলতাই সময়ৰ ধৰ্ম। বন্ধ হৈ যোৱা ঘড়ীৰ কাটাই জানো ধৰি ৰাখিব পাৰে সময়ক ? সময়ৰ বোকোচাত উঠিয়ে আজি আমি ২০১৯ৰ দুৱাৰডলিত। সুখময় হওঁক নৱবৰ্ষ সকলোৰে বাবে।