61 ছেকেণ্ডৰ এটা মিনিট আৰু এইবেলিৰ বিলম্বিত নৱবৰ্ষ

আজি ডিচেম্বৰ মাহৰ 31 তাৰিখ। 2016 বৰ্ষৰ অন্তিমটো দিন। ঘড়ীৰ কাটাই নিশা 11 বজি 59 মিনিট 59 ছেকেণ্ড অতিক্ৰম কৰাৰ থিক পিছ মূহুৰ্ততেই আমাৰ বাবে নৱবৰ্ষ। পুৰণিক বিদায় দি নতুন বছৰে ভূমুকি মাৰিবহি আপোনাৰ বা মোৰ ঘড়ীত। পিছে বিজ্ঞানীসকলে নতুন বছৰৰ পৰিকল্পনা কৰিছে আন এক ধৰণেৰে হে। তেখেতসকলৰ মতে আজি 31 ডিচেম্বৰৰ নিশাৰ অন্তিম মিনিটটো 60 ছেকেণ্ডৰ সলনি 61 ছেকেণ্ডৰ হ'ব। ইয়াৰ কাৰণ ব্যাখ্যা কৰি তেওঁলোকে কৈছে যে পৃথিৱীৰ আৱৰ্তন আহ্নিক গতি আৰু বাৰ্ষিক গতি সাপেক্ষে পৃথিৱীৰ সময় গণনা কৰা হয়। উল্লেখযোগ্য যে সময় ধ্ৰুৱক নহয় আৰু সেয়েহে সৌৰজগতৰ বা বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সকলো স্থানত সময়ৰ মান একে নহয়। পৃথিৱীৰ বাবে প্ৰচলিত সময় নিৰ্ভুল ভাবে গণনা কৰিবলৈ বিজ্ঞানীসকলে পাৰমানবিক ঘড়ী ব্যৱহাৰ কৰে য'ত Cesium পৰমাণুৰ পাৰমানবিক কম্পন গণনা কৰি পৃথিৱীত প্ৰচলিত এক ছেকেণ্ডৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সময়ৰ দীৰ্ঘ ঠাৱৰ কৰা হয়। এনে পাৰমানবিক ঘড়ীয়ে সম্পূৰ্ণ শুদ্ধকৈ সময়ৰ হিচাপ ৰাখে। পিছে বিজ্ঞানীসকলে সত্তুৰৰ দশকত আৱিষ্কাৰ কৰিছিল যে পৃথিৱীয়ে নিজ মেৰুদণ্ড সাপেক্ষে পশ্চিমৰ পৰা পূৱলৈ ঘুৰা গতিবেগ ক্ৰমে লেহেমীয়া হৈছে। জোনবাইৰ মাধ্যাকৰ্ষণে পৃথিৱীৰ আহ্নিক গতিক প্ৰভাৱিত কৰা বাবে পৃথিৱীৰ দিনবোৰ ক্ৰমান্বয়ে 24 ঘণ্টাতকৈ দীঘলীয়া হৈ আহিছে। যিহেতু পাৰমানবিক ঘড়ীয়ে পৃথিৱীৰ ক্ষেত্ৰত দৈৰ্ঘ্য বৃদ্ধি হোৱা এইখিনি সময়ৰ হিচাব নেৰাখে, সেয়েহে সময়ক সাৰ্বজনীন কৰি ৰখাৰ স্বাৰ্থত বিজ্ঞানীসকলে মাজে সময়ে পাৰমানবিক ঘড়ীৰ সময় সলনি কৰিব লগা হয়। পোনপ্ৰথমে 1972 চনত International Earth Rotation and Reference Systems Service বা চমুকৈ IERSৰ বিজ্ঞানীসকলে বহুতো জটিল গণনাৰ অন্তত পাৰমানবিক ঘড়ীত 26 টা ছেকেণ্ড অতিৰিক্ত ভাবে সংযোগ কৰি দিয়াৰে পৰা পৃথিৱীৰ দিন-ৰাতিবোৰ 26 ছেকেণ্ড দীঘলীয়া হৈ পৰে। এনেদৰে অতিৰিক্ত ভাবে সংযোগ কৰা ছেকেণ্ডক "লিপ ছেকেণ্ড" বোলে। পৰবৰ্তী সময়ত পুণৰ 2015 চনৰ 30 জুনৰ নিশা আন এটা লিপ ছেকেণ্ড সংযোগ কৰা হৈছিল। পৃথিৱীৰ গতি ধীৰ হৈ যোৱা বাবে আমাৰ অগোচৰে এনেদৰেই দিনবোৰ ক্ৰমান্বয়ে দীঘলীয়া হৈ পৰিছে। আজি 2016 বৰ্ষৰ শেষ দিন। আজি পুনৰ সংযোগ কৰা হ'ব আন এটি "লিপ ছেকেণ্ড"। আমেৰিকাৰ IERSৰ বিজ্ঞানীসকল বৰ্তমান ব্যস্ত পাৰমানবিক ঘড়ীত এটা বিশেষ ছেকেণ্ড সংযোগ কৰাৰ বাবে। নিশা থিক 11:59:59 বজাৰ পিছত, যিটো মূহুৰ্তত আপুনি বা মই হয়তো নতুন বছৰ আগমন হোৱাৰ আনন্দত আত্মহাৰা হৈ পৰিম, থিক তেতিয়াই বিলম্বিত হৈ পৰিব সময়। বিলম্বিত হৈ পৰিব নৱবৰ্ষ। এক ছেকেণ্ড পলমকৈ আহিব এইবেলি 2017 বৰ্ষ।

খিৰিকীৰে আকাশ চুবলৈ যোৱা ছোৱালীজনী

দহ বছৰীয়া এজনী ছোৱালী। লগৰ বান্ধৱীবোৰৰ লগত পখিলা খেদি সময় পাৰ কৰাৰ বয়স। পিছে ছোৱালীজনীৰ সেইবোৰত মন নাই। তৰাৰে বুটা বচা নিশাৰ আকাশত বিভোৰ হৈ তেওঁ ভাল পায়। ছোৱালীজনীৰ কথামতেই দেউতাকে তেওঁৰ বিচনাখন কোঠালীটোৰ উত্তৰ দিশে খিৰিকীৰ কাষত নতুনকৈ পাতি দিলে। উদ্দেশ্য এইয়াই যে তেওঁ যাতে নিশা শোৱাৰ সময়তো আকাশৰ তৰাবোৰৰ লগত কথা পাতিব পাৰে। সন্ধিয়াৰ পৰাই আকাশৰ তৰাবোৰৰ গতিপথ, উল্কা, পপীয়া তৰা আদি বিভিন্ন মহাজাগতিক অবয়ববোৰৰ সতেই ব্যস্ত। তেতিয়া তেওঁ বিদ্যালয়ৰ প্ৰাথমিক স্তৰৰ ছাত্ৰী। ছোৱালীজনীৰ ৰাপ দেখি তেওঁৰ দেউতাকো যথেষ্ট উৎসাহী হৈ পৰিল। এদিন এটা সাধাৰণ দূৰবীন আনি মৰমৰ জীয়েকক উপহাৰ দিলে। ছোৱালীজনীক আৰু কোনে পায় ! কম ক্ষমতা সম্পন্ন দূৰবীনটোৰেই আকাশৰ বুকুত পিটপিটাই ফুৰে। এনেদৰেই এদিন ছোৱালীজনী চৌধ্য বছৰীয়া হলহি। এইবাৰ দেউতাকে এটা সাংঘাতিক কথা চিন্তা কৰিলে। পেছাত ইলেক্ট্ৰিকেল ইঞ্জিনীয়াৰ দেউতাকে এইবাৰ ঘৰলৈ লৈ আহিল কেইখনমান লেন্স আৰু দূৰবীন সাজিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা অন্যান্য সামগ্ৰী সমূহ। ছোৱালীজনী যেন সামগ্ৰীবোৰৰ ওপৰত উবুৰি খাইহে পৰিব ! দেউতাকে শিকাই দিয়াৰ ধৰণেই সামগ্ৰীবোৰৰ সহায়ত তেওঁ সাজি উলিয়ালে এটা আপেক্ষিক ভাবে শক্তিশালী দূৰবীন। আস্ কি যে আনন্দ ! এই দূৰবীনটোৰে যে আকাশৰ বিভিন্ন মহাজাগতিক অবয়ববোৰ বেছি ভালকৈ দেখা পোৱা যায়। আকাশৰ প্ৰেমত বিভোৰ এই ছোৱালীজনীয়েই পৰবৰ্তী সময়ত এগৰাকী বিশ্ব প্ৰসিদ্ধ মহাকাশ বিজ্ঞানী হিচাবে পৰিগণিত হয়। তাৰকাৰাজ্যৰ ঘূৰ্ণন, কৃষ্ণ পদাৰ্থৰ আৱিষ্কাৰকে আদি কৰি মহাকাশ বিজ্ঞানক এক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰা এই মহিয়সী বিজ্ঞানী গৰাকীয়েই হ'ল ভেইৰা কুপাৰ ৰুবিন। 1928 চনৰ 23 জুলাইত ফিলাডেলফিয়াত জন্ম গ্ৰহণ কৰা ভেইৰাই আকাশৰ প্ৰতি থকা দুৰ্বাৰ হেঁপাহৰ বাবেই মহাকাশ বিজ্ঞান পঢ়িবলৈ মন মেলি যেতিয়া Pennsylvaniaৰ Swarthmore Collegeত নামভৰ্তি কৰিবলৈ গৈছিল, তেতিয়া শিক্ষানুষ্ঠানখনৰ পৰম্পৰা অনুসৰি ছোৱালী হোৱা বাবেই তেওঁৰ নামভৰ্তিত বাধা দিয়া হৈছিল। সেই সময়ত Pennsylvaniaত ছোৱালীক মহাকাশ বিজ্ঞান পঢ়িবলৈ দিয়া হোৱা নাছিল। নামভৰ্তি কৰিবলৈ অনুমতি নেপাই ভেইৰা হতাশ হৈ পৰিছিল যদিও দৃঢ়মনা এই গৰাকী নাৰীয়ে ঘৰৰ পৰা বহু আঁতৰৰ Vassar Collegeত নামভৰ্তি কৰি 1948 চনত মহাকাশ বিজ্ঞানৰ Bachelor's Degree আৰু পৰবৰ্তী সময়ত অৰ্থাৎ 1951 চনত Cornell Universityৰ পৰা একে বিষয়ত Master's Degree লাভ কৰে। এইবাৰ ভেইৰাই গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰলৈ আগবাঢ়ি গ'ল। তেওঁ গৱেষক হিচাবে 24 বছৰ বয়সত প্ৰকাশ কৰা প্ৰথমখন গৱেষণা পত্ৰত সেই সময়ত প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰা বিজ্ঞানৰ সৰ্বজন সমাদৃত মহানাদ তত্ব বা Big Bang Theoryৰ ওপৰত সন্দেহ প্ৰকাশ কৰে। তেওঁৰ মতে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত তাৰকাৰাজ্যবোৰ মহানাদ তত্বত উল্লেখ কৰাৰ দৰেই সূষম ভাবে বিস্তাৰিত হৈ থকা নাই। ইয়াক লৈ বিজ্ঞানী সমাজত হৈ চৈ লাগে। বিভিন্ন দেশৰ বিজ্ঞ সমাজে ভেইৰাক কঠোৰ ভাবে সমালোচনা কৰে। এই সম্বন্ধে ভেইৰাই তেওঁৰ আত্মজীৱনীত লিখিছে: "My first paper got an enormous amount of publicity, unfortunately almost all negative" ভেইৰা বিচলিত হোৱা নাছিল। তেওঁ গৱেষণা আগবঢ়াই নিছিল একান্ত মনে। Georgetown Universityত গৱেষণা কৰি থাকোতে 1954 চনত তেওঁ আৱিষ্কাৰ কৰিলে যে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত থকা বিভিন্ন তাৰকাৰাজ্য সমূহ দৃশ্যমান পদাৰ্থ সমূহৰ মহাকৰ্ষণ শক্তিৰ উপৰিও আন এক অজ্ঞাত শক্তিৰ কবলত পৰি যেনিয়ে তেনিয়ে বিস্তাৰিত হ'ব ধৰিছে। কিন্তু আচৰিত ভাবে এই শক্তিৰ উৎস দৃশ্যমান নহয়। এই অদৃশ্য শক্তিৰ উৎসই তাৰকাৰাজ্য সমূহ ঘূৰ্ণীয়মান অৱস্থাত ৰাখি বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ যেনিয়ে তেনিয়ে চটিয়াই দিছে। ভেইৰা ৰুবিনৰ এই গৱেষণাৰ আঁত ধৰিয়েই মহাকাশ বিজ্ঞানত অজান শক্তিৰ উৎসৰ উকমূকনি আৰম্ভ হয় আৰু পৰবৰ্তী পৰ্যায়ত এই অজ্ঞাত শক্তিৰ উৎসক কৃষ্ণ পদাৰ্থ বা Dark Matter বুলি অভিহিত কৰা হয়। 1954 চনৰ এই FLUCTUATIONS IN THE SPACE DISTRIUBTION OF THE GALAXIES নামৰ গৱেষণা গ্ৰন্থখনৰ বাবে ভেইৰা ৰুবিনক সন্মানীয় Doctorate Degree প্ৰদান কৰা হয়। যোৱা 25 ডিচেম্বৰ, 2016ত এই 88 বছৰীয়া মহীয়সী বিজ্ঞানী গৰাকীৰ পৰলোক প্ৰাপ্তি ঘটে। তেখেতৰ মৃত্যুত আমি মৰ্মাহত।

এখন নেদেখা নদীৰ সিপাৰে

ভূপৃষ্ঠৰ তলত যদি এখন নদী থাকে ! আৰু সেই নৈখন আমাৰ অগোচৰে, অতি সংগোপনে যদি বৈ থাকে !! থিক কল্প বিজ্ঞানৰ কাহিনী যেনেই লাগিব। পিছে, এইয়া কাল্পনিক কাহিনীৰ অৱতাৰণা নহয়। ভূগৰ্ভৰ বহু গভীৰতাৰ এখন নেদেখা নদীৰো আছে এক ইতিহাস। হয়, পৃথিৱী পৃষ্ঠৰ পৰা প্ৰায় 3000 কি:মি: গভীৰতাত থকা এখন বোৱতী নৈৰ কথাকেই ক'ব বিচাৰিছোঁ। পৃথিৱীৰ গভীৰ অংশত, থিক আলাস্কা আৰু ছাইবেৰিয়াৰ ভূখণ্ডৰ তলত প্ৰায় 7000 কি:মি: দীঘল আৰু প্ৰায় 420 কি:মি: বহল এখন বোৱতী নৈ আৱিষ্কাৰ হৈছে। এই নৈখন পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰৰ চাৰিওফালে এক চক্ৰাকাৰ পথেৰে প্ৰবাহিত হৈ আছে। পিছে এই বোৱতী নৈখনেৰে পানী প্ৰবাহিত নহয়। পানীৰ সলনি ভূগৰ্ভৰ এই নৈখনে কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছে গলিত লো আৰু নিকেল নামৰ ধাতুহে ! পূবৰ পৰা পশ্চিম দিশ অভিমুখে প্ৰবাহিত এই নৈখনে প্ৰতি বছৰত 45 কি:মি: দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰি আহিছে। শেহতীয়াকৈ বিজ্ঞানীসকলে এই নৈখনৰ গতিবেগ বৃদ্ধি হোৱা বুলি জানিব দিছে। এই নৈখনৰ গলিত লো আৰু নিকেল বোৰৰ উষ্ণতা প্ৰায় সূৰ্যৰ বহি:স্তৰৰ উষ্ণতাৰ সমান। 2013 চনৰ পৰা চলি অহা ডেনমাৰ্ক কাৰিকৰী বিশ্ববিদ্যালয় আৰু ইউৰোপিয়ান স্পেচ এজেন্সীৰ বিজ্ঞানীসকলৰ যুটীয়া গৱেষণা আৰু পৰীক্ষালব্ধ ফলাফলৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত গৱেষণা গ্ৰন্থখন Nature Geo-scienceত প্ৰকাশিত হৈছে। ইচ্ছুক পাঠকে তলৰ লিংকটো খুলি গৱেষণা গ্ৰন্থখন পঢ়ি চাব পাৰে।

http://www.nature.com/…/jo…/vaop/ncurrent/full/ngeo2859.html

গাঁতত থকা মকৰা

আজি পুৱাতেই বনভোজলৈ যাওঁতে বনভোজস্থলীৰ পৰা প্ৰায় 3 কি:মি: মান আঁতৰৰ ভূটানৰ সীমান্ত পাৰ হৈ ফুৰিবলৈ গৈছিলো। আনন্দ উচাহৰ মাজতে আমাৰ লগতে যোৱা মোৰ একালৰ ছাত্ৰী আৰু বৰ্তমানৰ সহকৰ্মী Mitaliএ মোক কিবা এটা বিশেষ ধৰণৰ গাঁত চাবলৈ মাতিছিল। আমি উৎসুকতাৰে বিশেষ গাঁতটো চাইছিলো। ওচৰা-ওচৰিকৈ তিনিটা গাঁত, থিক পাহাৰৰ ঢালটোৰ শিলাময় ঠাইখিনিত। 

মিতালীয়ে কৈছিল: এইটো মকৰাৰ গাঁত। মকৰাটো ভিতৰলৈ সোমাই গ'ল। 

কিছুপৰ অপেক্ষা কৰিলোঁ, জানোচা মকৰাটো ওলাই আহেই ! পিছে নাহিল। মকৰাটো দেখা নেপালো যদিও সেই বিশেষ গাঁতটোৰ ফটো এখনেই লৈ আহিলোঁ। প্ৰাণীবিজ্ঞানৰ ছাত্ৰ হিচাবে এনে গাঁতত থকা মকৰা Wolf Spiderৰ বিষয়ে পঢ়িবলৈ পাইছিলো। তেনেধৰণৰ মকৰা ভূটানৰ পাদদেশতো থকাৰ সম্ভাৱনা প্ৰকট হ'ল। বিজ্ঞজনে এই বিষয়ে অধিক তথ্য প্ৰদান কৰিলে কৃতজ্ঞ হ'ম।

আমাৰ পৃথিৱীৰো আছে দুটা জোনবাই

সভ্যতাৰ আগৰে পৰাই মানুহে পৃথিৱীৰ আকাশত জোনবাইটো দেখি আহিছে। জোনবাই পৃথিৱীৰ একমাত্ৰ উপগ্ৰহ বুলিয়েই আমি জানো। সৌৰজগত সৃষ্টি হোৱাৰ 30ৰ পৰা 50 মিলিয়ন বছৰ পিছত অৰ্থাৎ আজিৰ পৰা প্ৰায় 4.5 বিলিয়ন বছৰ আগত পৃথিৱীখন মংগল গ্ৰহৰ সমান আকাৰৰ এটি গ্ৰহৰ লগত এক ভয়ানক মুখামুখি সংঘৰ্ষত পতিত হৈছিল। বিজ্ঞানী সকলে সেই বিশেষ গ্ৰহটো "থিয়া" নামেৰে অভিহিত কৰিছে। সেই সংঘৰ্ষৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা মহাজাগতিক আবৰ্জনা সমূহৰ পৰাই কালক্ৰমত আমাৰ মৰমৰ জোনবাইটো সৃষ্টি হৈছিল। এইখিনিলৈ সকলো থিকেই আছিল। পিছে শেহতীয়াকৈ নাছাৰ বিজ্ঞানীসকলে ঘোষণা কৰে যে পৃথিৱীৰ উপগ্ৰহ দুটা। শেহতীয়াকৈ আৱিষ্কাৰ হোৱা উপগ্ৰহটোক তেওঁলোকে 2016 HO3 বুলি নামাকৰণ কৰিছে। নতুনকৈ আৱিষ্কাৰ হোৱা পৃথিৱীৰ এই উপগ্ৰহটো আকাৰত তেনেই সৰু। দৰাচলতে 2016 HO3 নামৰ পৃথিৱীৰ উপগ্ৰহটোক বিজ্ঞানীসকলে Mini Moon বা "ক্ষুদ্ৰ জোন" বুলি কৈছে কিয়নো আকাৰত এই উপগ্ৰহটো এখন ফুটবল খেলপথাৰৰ সমান। বিজ্ঞানীসকলে গণনা কৰি উলিওৱা মতে এই ক্ষুদ্ৰ জোনবাইটো দীঘলে 300 ফুট আৰু পথালিয়ে মাত্ৰ 125ৰ পৰা 130 ফুট। নাছাৰ বিজ্ঞানীসকলৰ এটি দলে 2016 চনৰ এপ্ৰিল মাহৰ 27 তাৰিখে প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ মাজত অৱস্থিত হাৱাই দ্বীপৰ Pan-STARRS 1 Asteroid Survey Telescopeৰ জৰিয়তে পৃথিৱীৰ নিকটবৰ্তী স্থানত থকা আৰু পৃথিৱীৰ লগত ভৱিষ্যতে সংঘৰ্ষত লিপ্ত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থকা বিভিন্ন উল্কাপিণ্ড বা শিলাখণ্ড সমূহৰ গতিপথ নিৰীক্ষণ কৰি থকাৰ সময়তে হঠাতে পৃথিৱীৰ চৌদিশে এক অস্বাভাৱিক অশ্বখুড়া আকৃতিৰ কক্ষপথেৰে ঘুৰি থকা এক শিলাখণ্ড আৱিষ্কাৰ কৰে। পুংখানুপুংখ অধ্যয়নৰ পিছত বিজ্ঞানীসকল নিশ্চিত হয় যে তেওঁলোকে আৱিষ্কাৰ কৰা এই শিলাখণ্ডটো পৃথিৱীৰ দ্বিতীয়টো উপগ্ৰহৰ বাহিৰে একো নহয়। পৰবৰ্তী সময়ত তেওঁলোকে এইটোও আৱিষ্কাৰ কৰে যে এই শিলাখণ্ডটো সৌৰজগতত অনাই বনাই ঘুৰাই ফুৰা এক লক্ষ্যহীন শিলাখণ্ডই আছিল। পৃথিৱীৰ কাষেৰে পাৰ হৈ যাওঁতে আজিৰ পৰা প্ৰায় 100 বছৰ আগতে এই শিলাখণ্ডটো পৃথিৱীৰ মাধ্যাকৰ্ষণ ক্ষেত্ৰত আৱদ্ধ হৈ পৰে আৰু তেতিয়াৰ পৰাই ই পৃথিৱীক প্ৰদক্ষিণ কৰি আহিছে।

অধিক তথ্যৰ বাবে : http://thescienceexplorer.com/universe/nasa-discovered-mini-moon-orbiting-earth

যেতিয়া কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড কঠিন শিললৈ ৰূপান্তৰিত হয়

যান্ত্ৰিক সভ্যতাৰ হাতত হাত ধৰি আমাৰ মাজলৈ নামি অহা বিভিন্ন সমস্যাৰাজিৰ মাজত গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি এটা প্ৰধান সমস্যা। সেউজ গৃহ গেছ বা গ্ৰীন হাউচ গেছ (GHS) যেনে মিথেন, নাইট্ৰাচ অক্সাইড, ফ্লৰিণ যুক্ত গেছসমূহৰ উপৰিও কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড প্ৰধান। সকলোবোৰ GHGৰ ভিতৰত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইডেই গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ প্ৰধান কাৰক বুলি প্ৰমাণিত হৈছে। কল-কাৰষাণা, মটৰগাড়ী, ঘৰুৱা ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰ, আগ্নেয়গিৰিৰ উদ্গীৰণ আদি বিভিন্ন কাৰকৰ ফলত পৃথিৱীৰ বাতাবৰণত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইডৰ পৰিমাণ যথেষ্ট হাৰত বৃদ্ধি হৈছে। সেইবাবে বিশ্বৰ বিভিন্ন পৰিবেশ বিজ্ঞানীৰ লগতে সাধাৰণ মানুহেও ইয়াৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱাৰ বাট বিচাৰি হাবাথুৰি খাইছে। শেহতীয়াকৈ আইচলেণ্ডৰ কেইজনমান বিজ্ঞানীয়ে এটি পদ্ধতি আৱিষ্কাৰ কৰিছে যাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকে বিভিন্ন কল-কাৰষাণাৰ পৰা নিৰ্গত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড সমূহ বায়ুমণ্ডললৈ যাবলৈ নিদি ইয়াক সংগ্ৰহ কৰি পাম্পৰ সহায়ত ভূগৰ্ভলৈ প্ৰেৰণ কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰিছে। পৰীক্ষামূলক ভাবে আইচলেণ্ডৰ বিভিন্ন স্থানত তেওঁলোকে পাম্পৰ সহায়ত সংগ্ৰহিত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড ভূগৰ্ভৰ অটল গভীৰতালৈ প্ৰেৰণ কৰি আগ্নেয় শিলৰ লগত বিক্ৰিয়া সংঘটিত হ'বলৈ দিছে। এই বিক্ৰিয়াত আগ্নেয় শিলৰ মাজত থকা বেচাল্ট নামৰ খনিজ পদাৰ্থবোৰ কাৰ্বনেটৰ কিছুমান কঠিনতম পদাৰ্থলৈ সলনি হৈছে। ইয়াৰ ফলত পৃথিৱীৰ বাতাবৰণত থকা অতিৰিক্ত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড গেছসমূহ ভূগৰ্ভৰ অটল গভীৰতাত চিৰদিনৰ বাবে আৱদ্ধ কৰি পেলোৱাৰ পথ মুকলি হ'ল। বিজ্ঞানী সকলৰ মতে কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড ভূগৰ্ভলৈ প্ৰেৰণ কৰাৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা এই কঠিন কাৰ্বনেট জাতীয় কৃত্ৰিম শিলাখণ্ডসমূহ ভৱিষ্যতে ভূগৰ্ভৰ পৰা আহৰণ কৰি ইটাৰ বিকল্প হিচাপে বিভিন্ন নিৰ্মাণ কাৰ্যত ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যাব। আইচলেণ্ডৰ বিজ্ঞানীসকলৰ এই চমকপ্ৰদ আৱিষ্কাৰে অৱশ্যেই আমালৈ আশাৰ বতৰা কঢ়িয়াই আনিছে।

17 ডিচেম্বৰ, 1903 চনৰ প্ৰথম উৰাজাহাজৰ উৰণ

মানুহৰ বহুতো সপোন থাকে। থাকে বহুতো আশা, প্ৰত্যাশা বা প্ৰবল ইচ্ছা। শতিকা জুৰি মানুহক এনে কিছুমান আশাই অস্থিৰ কৰি ৰাখিছে। আশাবোৰ সহজে পুৰণ হোৱা বস্তুও নহয়। অপূৰ্ণ আশাবোৰক পূৰ্ণতা দিবলৈ, সপোনক বাস্তৱ কৰিবলৈ কিছুমান মানুহে অহৰহ প্ৰচেষ্টা অব্যাহত ৰাখে। তেনে দুজন আমেৰিকান ভাই-ককাইৰ একানপটীয়া প্ৰচেষ্টাই ইতিমধ্যে স্থানীয় মানুহৰ মাজত এক আলোড়ন সৃষ্টি কৰিছে। 1903 চনৰ 17 ডিচেম্বৰৰ সেই ফৰকাল পুৱাৰেই পৰা মুকলি পথাৰৰ দাঁতিত কৌতুহলী জনতাই ভিৰ কৰিছেহি। ইতিমধ্যে দুয়ো ভায়েকে মানুহৰ সপোনক বাস্তৱত পৰিণত কৰাৰ প্ৰয়াসেৰে নিজ হাতে প্ৰস্তুত কৰা বিশাল আকাৰৰ উৰাজাহাজখন থেলি মুকলি পথাৰখনলৈ আনিছে। সৰু ভায়েকজনে উৰাজাহাজৰ পাইলটৰ আসনত বহি অন্তিমবাৰৰ বাবে যানখনৰ বিভিন্ন অংশবোৰত চকু ফুৰাই লৈ মাটিত ৰৈ থকা ডাঙৰ ভায়েকক ইংগিত দিলে। ডাঙৰ ভায়েকে অকণমানো সময় নষ্ট নকৰি পথাৰখনৰ সামান্য এঢলীয়া ঠাইডোখৰৰ ওপৰেদি উৰাজাহাজখন ঠেলি লৈ গ'ল। মূহুৰ্ততে উৰাজাহাজখনৰ ইঞ্জিনটোৱে গৰজি উঠিল আৰু চকুৰ পচাৰতেই পথাৰখনত ৰৈ থকা সকলো মানুহকেই চৰিত কৰি উৰাজাহাজখন আকাশৰ দিশে উৰা মাৰি গ'ল। মাটিৰ পৰা নিৰ্দিষ্ট উচ্চতালৈ গৈ প্ৰায় 12 ছেকেণ্ড আকাশত উৰি থাকি উৰাজাহাজখন পুনৰ মাটিলৈ নামি আহিল। দুয়ো ভায়েকে আনন্দত ইজনে সিজনক আকোঁৱালি ধৰিলে। আন সকলো মানুহ আচৰিত, মূক, কিংকৰ্তব্যবিমূৰ হৈ পৰিল। এয়া যে তেওঁলোকৰ সাতামপুৰুষীয়া সপোন ! মানুহে যে তেওঁলোকৰ চকুৰ সমুখতেই ৰূপকথাৰ পৰীৰ দৰেই আকাশত উৰিছে !! আজিৰ দিনটোত উৰাজাহাজৰ প্ৰথম উৰণৰ 113 বছৰ পুৰ হ'ল। দুই আমেৰিকান ভাতৃ অৰভিল ৰাইট (কণিষ্ঠ) আৰু উইলবাৰ ৰাইট (জেষ্ঠ) এই মহান আৱিষ্কাৰৰ বাবে সমগ্ৰ বিশ্বতেই বন্দিত।

হীৰাৰে গঢ়া সেই আচৰ্যকৰ গ্ৰহটো

এসময়ৰ এটি অতি বৃহৎ নক্ষত্ৰ সময়ৰ সোঁতত এটি গ্ৰহলৈ ৰূপান্তৰিত হোৱা বুলি ক'লে বিশ্বাস কৰিবলৈ অলপ অসুবিধা হয়। এবাৰ ভাবি চাওকচোন সূৰ্যটো যদিহে এদিন পৃথিৱী বা মংগল গ্ৰহৰ দৰে এটি গ্ৰহলৈ ৰূপান্তৰিত হয় !!! পিছে আজি সূৰ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিব বিচৰা নাই। ক'ব বিচাৰিছোঁ পৃথিৱীৰ পৰা প্ৰায় 4000 আলোকবৰ্ষ দূৰৰ এটি বিধ্বস্ত নক্ষত্ৰৰ কথা। আমাৰ হাতীপটী তাৰকাৰাজ্যৰ কেন্দ্ৰৰ দিশত অৱস্থিত Serpens নক্ষত্ৰপুঞ্জৰ সমীপবৰ্তী এই নক্ষত্ৰটো আমাৰ সূৰ্যতকৈ প্ৰায় 1.4 গুণে ডাঙৰ আছিল। পিছলৈ ই এটা অসাধাৰণ গ্ৰহলৈ সলনি হয়। উল্লেখযোগ্য যে এই নক্ষত্ৰটো এটা নিউট্ৰন তৰাৰ কবলত পৰি প্ৰায় বিধ্বস্ত হৈ পৰিছে। নিউট্ৰন নক্ষত্ৰবোৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ কেতবোৰ আচৰ্যকৰ তাৰকা। এই তৰাবোৰৰ ভৰ আমাৰ সূৰ্যতকৈ বহু গুণে বেছি অথচ আয়তন তেনেই নগন্য - এই ধৰক আমাৰ অসমৰ একোখন জিলাৰ সমান। কথাটো সঁচাকৈয়ে বৰ আচৰিত। পৰবৰ্তী আলোচনাত এই বিষয়ে লিখিবলৈ চেষ্টা কৰিম। নিউট্ৰন তৰাবোৰৰ বিশাল ভৰ অনুপাতে তৰাটোৰ সামান্য আয়তনে তৰাটোৰ ঘনত্ব অতিমাত্ৰা বৃদ্ধি কৰে। যদিহে পৃথিৱীখনক এটা নিউট্ৰন তৰা বুলি কল্পনা কৰা হয়, তেন্তে পৃথিৱীৰ আয়তন এচামুচ চেনিৰ সমান হ'ব অথচ ইয়াৰ ভৰ একেই থাকিব। অৰ্থাৎ তেনে অৱস্থাত আমাৰ এচামুচ আকাৰৰ পৃথিৱীখনৰ ওজন (ভৰ) একেই থাকিব। 6000000000000000000000000 (24 টা শূন্য) কেজি ভৰৰ পৃথিৱীখন যদি মাত্ৰ এচামুচ চেনিৰ আয়তনৰ সমান হয়, তেনে এখন পৃথিৱীৰ ঘনত্ব কিমান হ'ব সেইটো আপুনি নিজেই গণনা কৰি উলিয়াব পাৰিব। এনে নিউট্ৰন তৰাবোৰে এক নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ মুৰে মুৰে ৰেডিঅ তৰংগ নিৰ্গত কৰে। মিলিছেকেণ্ড সময়ৰ ব্যৱধানত pulseৰ দৰে তৰংগ নিৰ্গত কৰা বাবে এই তৰাবোৰক পালচাৰ বুলিও কোৱা হয়। অতি উচ্চ ঘনত্ব বিশিষ্ট এনে পালচাৰ বা নিউট্ৰন তৰাবোৰৰ মাধ্যাকৰ্ষণীয় বল কল্পনাতীত ভাবেই বেছি আৰু সেইবাবেই এই তৰাবোৰে ইহঁতৰ মাধ্যাকৰ্ষণীয় ক্ষেত্ৰৰ ভিতৰত আহি পৰা সকলো বস্তুৱেই আকৰ্ষণ কৰিব পাৰে। এতিয়া আহিছোঁ আগতে উল্লেখ কৰা বিধ্বস্ত তৰাটোৰ কথালৈ। বিজ্ঞানীসকলে এই বিশেষ তৰাটোক PSR J1719-1438b নামেৰে নামাকৰণ কৰিছে। PSR J1719-1438b নামৰ আমাৰ পৃথিৱীতকৈ প্ৰায় এক হাজাৰ গুণে ডাঙৰ এই তৰাটো এটি নিউট্ৰন তৰাৰ মাধ্যাকৰ্ষণ ক্ষেত্ৰত বন্দী হৈ পৰাৰ ফলত নিউট্ৰন তৰাটোৱে PSR J1719-1438b নামৰ বিশেষ তৰাটোৰ উপৰিভাগৰ পৰা নিৰবছিন্ন ভাবে পদাৰ্থসমূহ আকৰ্ষিত কৰি লৈ যোৱাৰ ফলত তৰাটোৰ কেৱল কেন্দ্ৰভাগটোহে ৰৈছেগৈ যাৰ বাবে PSR J1719-1438bৰ কেন্দ্ৰত নিউক্লিয় সংযোজন বিক্ৰিয়া বন্ধ হৈ পৰিল। নিউক্লিয় সংযোজন বিক্ৰিয়া তৰাবোৰৰ জীৱনৰেখা। এই বিক্ৰিয়া অবিহনে তৰাবোৰ শক্তিহীন, উত্তাপহীন একোটা শীতল মহাজাগতিক পিণ্ড হৈ পৰে। এনে মৃত তৰাবোৰ শীতল হৈ পৰা হেতুকে সংকুচিত হ'বলৈ ধৰে। PSR J1719-1438bৰ বেলিকাও একে ঘটনাই পৰিলক্ষিত হ'ল। উপৰিভাগৰ পদাৰ্থবোৰ পালচাৰ তৰাটোৱে শোষণ কৰি নিয়াৰ পিছত মৃত নক্ষত্ৰটোৰ কেন্দ্ৰত মূলতঃ কাৰ্বন আছিল। এই সময়চোৱাত মৃত নক্ষত্ৰটো এটি শীতল গ্ৰহলৈ পৰ্যবেশিত হোৱাৰ লগতে ইয়াৰ কেন্দ্ৰত থকা কাৰ্বন পৰমাণুবোৰ সংকোচন চাপৰ ফলত হীৰাৰ স্ফটিকলৈ ৰূপান্তৰিত হৈ পৰে।পৃথিৱীতকৈ প্ৰায় 1000 গুণ ডাঙৰ PSR J1719-1438b নামৰ তৰাটো আজি সংকুচিত হৈ পৃথিৱীতকৈ প্ৰায় 5 গুণ ডাঙৰ এটুকুৰা হীৰাৰ বৃহৎ পিণ্ড হিচাবে আমাৰ পৰা প্ৰায় 4000 আলোকবৰ্ষ দূৰত অৱস্থান লাভ কৰিছে। সঁচাকৈয়ে আচৰ্যকৰ এই বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড।

জোনবাইৰ বুকুত এজাক সপোনৰ বৰষুণ

এৰা, সপোন বুলিয়েই ধৰকচোন। জোনবাইৰ বুকুত যেনিবা নামি আহিছে এজাক বৰষুণৰ টোপালবোৰ। দুৰ্বল মাধ্যাকৰ্ষণীয় আকৰ্ষণে হাতবাউলি নিমন্ত্ৰণ কৰা বৰষুণৰ টোপালবোৰ চুচুক চামাককৈ নামি আহিছে জোনবাইৰ বুকুলৈ। লাহে লাহে সিক্ত হৈ পৰিছে জোনৰ শুকান ধুলিময় মাটিবোৰ আৰু তাৰপিছত মাটিৰ ওপৰেৰে বাগৰি বাগৰি বৰষুণৰ পানীয়ে যেনিয়ে তেনিয়ে ঢাপলি মেলিছে একোটি খৰস্ৰোতা নিজৰাৰ দৰে। আৰু তাৰপিছত....। তাৰপিছত, ধৰক আপুনি সাৰ পাই গ'ল। জোনবাইৰ বৰষুণজাকো নোহোৱা হ'ল। একমূহুৰ্তৰ বাবে হ'লেও আপুনি আচৰিত হৈ পৰিব। হয়তো ভাবিবলৈ ধৰিব: আস, কি যে খেলিমেলি এই সপোনবোৰ !!!

সপোনৰ বৰষুণ জাক এক কাল্পনিক কাহিনী। বাস্তৱত এয়া সম্ভৱ নহয়। পিছে ধৰি লোৱা হ'ল, কোনোবা মহাকাশচাৰীয়ে জোনবাইৰ বুকুত এবটল পানী ঢালি দিলে। তেতিয়া কি হ'ব? বিজ্ঞানীসকলৰ মনতো এনে প্ৰশ্নই দোলা দি গৈছিল। বিভিন্ন গৱেষণামুলক অধ্যয়নৰ পিছত তেখেতসকলে প্ৰকাশ কৰিছে যে জোনবাইৰ বুকুত পানী কেতিয়াও জুলীয়া অৱস্থাত থাকিব নোৱাৰে। বায়ুমণ্ডল নথকা বাবে জোনবাইৰ বুকুত বায়ুমণ্ডলীয় চাপ নাই। যেতিয়া পানী জুলীয়া ৰূপত জোনবাইৰ পৰিবেশত ৰখা হয়, তেতিয়া পানীৰ জুলীয়া ধৰ্ম ধৰি ৰাখিব পৰা পানীৰ অনুৰ মাজৰ আন্তঃআনবিক ব্যৱধানৰ মান ক্ৰমে বাঢ়ি যায় আৰু মূহুৰ্ততে পানীৰ অনুবোৰ গেছীয় অৱস্থালৈ ৰূপান্তৰিত হয়। জোনবাইৰ বুকুত এনেদৰে মুক্ত ভাবে জুলীয়া অৱস্থাত ৰখা পানী তাপ প্ৰয়োগ নকৰাকৈয়ে বাস্পলৈ ৰূপান্তৰিত হয় বা উতলে। জোনবাইৰ বুকুত মুক্ত ভাবে ৰখা পানীৰ এই গেছীয় অৱস্থাত লগে লগে আন এটা পৰিঘটনা সংঘটিত হয়। গেছীয় অৱস্থাত পানীৰ অনুবোৰৰ পৃষ্ঠটান কমি যায় আৰু সেইবাবে পানীৰ অনুবোৰৰ পৃষ্ঠকালি বৃদ্ধি পায়। ফলস্বৰূপে পানীৰ অনুবোৰে ইয়াৰ ভিতৰত আবদ্ধ কৰি ৰখা উত্তাপখিনিও বিকিৰণ প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা এৰি দিয়ে আৰু মূহুৰ্তৰ ভিতৰতে পানীৰ গেছীয় অনুবোৰ গোট মাৰি ক্ষুদ্ৰাকৃতিৰ বৰফৰ কণালৈ ৰূপান্তৰিত হয়। বিজ্ঞানীসকলৰ মতে জোনবাইৰ দৰে বায়ুমণ্ডলহীন পৰিবেশত স্বাভাৱিক উষ্ণতাতেই পানী একে সময়তে চেঁচা হৈ গোট মাৰে আৰু উতলেও। জোনবাইৰ বুকুত মুক্ত ভাবে ৰখা পানী একে সময়তে দুটা বেলেগ বেলেগ ৰূপত অৰ্থাৎ বাস্প আৰু বৰফ দুয়োটা অৱস্থাতে থাকিব পাৰে। কিন্তু পানী জুলীয়া অৱস্থাত দীঘলীয়া সময় ধৰি পোৱাটো অসম্ভৱ।

হাৰমনিয়ামত আঙুলি বুলোৱা পথৰ শিল্পীগৰাকী

গুজৰাটৰ এজন ৭৫ বছৰীয়া লোক। তেখেতক সকলোৱে কেশৱ লালজী বুলিয়েই জানে। পেটৰ তাড়নাত এদিন মুম্বাই পালেহি। আন্ধেৰী ৱেষ্টৰ অলিয়ে গলিয়ে এটি হাৰমনিয়ামৰ ৰিবত আঙুলি বুলাই প্ৰাণ ঢালি গীত গাই যি দুপইচা পায়, তাৰে কোনোমতে পেটৰ ভোক নিবাৰণ কৰে। এদিন প্ৰসিদ্ধ সংগীতজ্ঞ ভি সান্থাৰামে কেশৱ লালজীৰ গীত শুনি আপ্লুত হৈ তেওঁৰ লগত যাবলৈ খাটনি ধৰিলে। পিছলৈ কেশৱ লালজীয়ে ভি সান্থাৰামৰ "নাগিন" নামৰ বোলছবিখনত সংগীত পৰিবেশনৰ সময়ত হাৰমনিয়াম বজাইছিল। গুজৰাটৰ মেহচানা জিলাৰ বাসিন্দা কেশৱ লালজীয়ে মজদুৰ হিচাবে কাম কৰিয়েই সংসাৰখন চলাই নিচিল। সৰুৰে পৰা সংগীতত ৰাপ থকা কেশৱ লাল জীয়ে কৰ্ম ব্যস্ততাৰ মাজতো সময় উলিয়াই মহেন্দ্ৰ কাপুৰ, হেমন্ত কুমাৰ আদিৰ লগত বিভিন্ন সময়ত সংগীতৰ অনুষ্ঠান সমূহত বাদ্য সংগত কৰিছিল। তেনে সময়তেই তেওঁৰ এজন পুত্ৰৰ মৃত্যু হয়। শোকাতুৰ কেশৱ লালজীয়ে তেতিয়াই গুজৰাট এৰি ডিঙিত হাৰমনিয়ামটো ওলোমাই লৈ ভাৰতবৰ্ষৰ দিহিঙে দিপাঙে ঘুৰি ফুৰি এদিন মুম্বাই পালেহি। পুণেৰ ওভাৰব্ৰীজৰ তল অথবা আন্ধেৰীৰ ফুটপাথ -- সকলোতে কেশৱ লালজী এজন পৰিচিত ব্যক্তি। তেওঁৰ গুণমুগ্ধৰ অভাব নাই। হাতত হাৰমনিয়ামখন লৈ গাই গৈছে : হ্যায় আপনা দিল তো আৱাৰা....

কেশৱ লালজীক সকলোৱে ভাল পায়। সন্মান কৰে। তেওঁৰ গীত শুনিবলৈ তেওঁলোকে ভীৰ কৰেহি আন্ধেৰীৰ ফুটপাথবোৰ। সংগীত সম্ভৱতঃ মানুহৰ দ্বাৰা আৱিষ্কৃত আৱিষ্কাৰবোৰৰ ভিতৰত শ্ৰেষ্ঠতম। মুম্বাইৰ যান্ত্ৰিকতাৰ ফাঁকে-ফাঁকে আন্ধৰীৰ সংগীত প্ৰিয় মানুহবোৰে ১৭খন গণেশ পূজা সমিতিৰ সহযোগত কেশৱ লালজীৰ বাবে ধন সংগ্ৰহ কৰাৰ বাবে এখন আঁচনি প্ৰস্তুত কৰি উলিয়ালে আৰু হাতে কামে লাগি গ'ল। এই সংগৃহীত ধনেৰে তেওঁলোকে মুম্বাইত Slum Rehabilitation Authority schemeৰ অধীনত কেশৱ লালজীক এটি দুকোঠলীয়া ঘৰ কিনি দিলে। বৰ্তমান কেশৱ লালজী তেওঁৰ পত্নীৰ সৈতে সেই ঘৰটোত বাস কৰে। ডিঙিত হাৰমনিয়ামটো ওলোমাই লৈ পত্নীৰ সৈতে আন্ধেৰীৰ ফুটপাথত এতিয়াও গীত গাই ফুৰে কেশৱ লালজীয়ে : আৱাৰা হু.....
পোষ্টৰ লগত সন্নিবিষ্ট ভিডিঅটো :
https://www.youtube.com/watch?v=hsPMHfObPI8&t=5s