Sunday 26 June 2022

মূত্ৰৰ পৰা সোণ আহৰণ : দ্যা এলকেমিষ্ট


এলকেমিষ্ট সকলে বিশ্বাস কৰিছিল যে বিভিন্ন পদাৰ্থ বা ধাতুক সোণলৈ পৰিৱৰ্তন কৰিব পাৰি। সপ্তম শতিকাৰ পৰাই এলকেমিষ্ট সকলে এটা লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰি লৈছিল যে তেওঁলোকে এনে এবিধ পদার্থ তৈয়াৰ কৰিব, যাৰ সহায়ত মহাবিশ্বৰ সকলোবোৰ জটিল প্রশ্নৰ উত্তৰ বিচাৰি পোৱা সম্ভৱ হ'ব। সেই পদার্থবোৰক তেওঁলোকে দুটা ভাগত ভগাই লৈছিল। তাৰ ভিতৰত প্রথমটো কঠিন বা গোটা অৱস্থাত আহৰণ কৰা, যাক "পৰশমণি" বা Philosopher’s Stone বোলা হৈছিল। আনহাতে দ্বিতীয়টো তৰল অৱস্থাত আহৰণ কৰা, যাক তেওঁলোকে "অমৃত সুধা" বা Elixir Of Life বুলি অভিহিত কৰি থৈছিল। তেওঁলোকৰ বিশ্বাস আছিল যে পৰশমণিৰ সংস্পৰ্শত সকলোবোৰ বস্তুৱেই সোণলৈ ৰূপান্তৰিত হ'ব আৰু অমৃত সুধাই মানুহক অমৰত্ব প্ৰদান কৰিব। 

"এলকেমি" বিষয়টো বর্তমানৰ ৰসায়ন বিজ্ঞানৰ প্রাচীন ৰূপ। আইজাক নিউটনৰ সময়ৰ ৰসায়ন বিজ্ঞান তেনেই চালুকীয়া পর্যায়ৰ আছিল। নিউটনেও তেওঁৰ জীৱনৰ অধিকাংশ সময় এলকেমিত ব্যয় কৰিছিল। নিউটনে প্রকৃতিৰ ৰহস্য সমূহ উদঘাটন কৰিবলৈ খুবেই আগ্রহী আছিল। তেখেতে বিশ্বাস কৰিছিল যে পুৰণি গ্ৰন্থৰ লগতে ধর্মীয় গ্রন্থসমূহৰ মাজত সৃষ্টিৰ ৰহস্যবোৰৰ সন্ধান "কোড" আকাৰে লুকাই থাকিব পাৰে। নিউটনে এলকেমিৰ মাধ্যমেৰে সেই ৰহস্যৰ ওৰণি গুছাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।

আজিৰ পৰা প্ৰায় ৪০০ বছৰ আগত জাৰ্মানীৰ এজন এলকেমিষ্ট হেনিগ ব্ৰেণ্ডে এটা অজ্ঞাত পদাৰ্থৰ সন্ধানত গৱেষণা আৰম্ভ কৰিছিল। হেনিগ ব্ৰেণ্ড হামবাৰ্গৰ বাসিন্দা হোৱাৰ লগতে জাৰ্মান সেনাবাহিনীৰ এজন বিষয়া আছিল। হেনিগ মধ্যবিত্ত পৰিয়ালৰ সন্তান আছিল আৰু তেওঁৰ পঢ়াশুনাও বেছি নাছিল। গোটেই জীৱন তেওঁ বিভিন্ন গৱেষণাতেই মগ্ন আছিল। গৱেষণাৰ বাবে পুঁজি যোগান ধৰিবলৈ তেওঁ  যৌতুক লৈ বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈছিল। প্ৰথম পত্নীৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁ পুনৰ বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈছিল। এইবাৰ এগৰাকী ধনী বিধৱাক বিয়া কৰাইছিল গৱেষণাৰ পুঁজি টনকিয়াল কৰিবলৈ।

তেখেতৰ গৱেষণাৰ মূল বিষয় আছিল সাধাৰণ পদাৰ্থক সোণলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা। তেখেতে বিশ্বাস কৰিছিল যে ফিটকিৰি, পটাচিয়াম আৰু প্ৰস্বাৱৰ সংমিশ্ৰণৰ পৰা সোণ আহৰণ কৰিব পৰা সম্ভৱ। সেই সময়ত, সাৰ প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে, ৰুক্ষ ছাল কোমল কৰিবলৈ তথা দাঁত পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ জন্তুৰ প্ৰস্ৰাৱ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। 

হেনিগে সেয়েহে প্ৰস্বাৱৰ পৰা সোণ আহৰণ কৰিবলৈ পৰীক্ষাগাৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় প্ৰস্বাৱ মানুহৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা আৰম্ভ কৰি দিলে। দীৰ্ঘদিন ধৰি তেওঁ এনেদৰে ১৫০০ গেলন প্ৰস্ৰাৱ জমা কৰিছিল আৰু তেওঁ এই প্ৰস্বাৱবোৰ গৱেষণাগাৰত জমা কৰিছিল। প্ৰস্ৰাৱৰ দুৰ্গন্ধই তেওঁৰ ঘৰৰ চাৰিওফালে এক কদৰ্য বাতাবৰণৰ সৃষ্টি কৰিছিল।

সতেজ প্ৰস্ৰাৱ সংগ্ৰহ কৰাৰ পিছত, তেওঁ এইবোৰ কেইবাদিনলৈ ৰাখি থৈছিল। এসময়ত, যেতিয়া প্ৰস্বাৱবোৰ ডাঠ চিৰাপৰ দৰে হৈ পৰিছিল, তেতিয়া তেওঁ প্ৰস্বাৱবোৰৰ লগত ফিটকিৰি, পটাচিয়াম যৌগ আৰু সামান্য বালি মিহলাই উতলাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। দীৰ্ঘ সময় ধৰি উতলোৱাৰ পিছত যেতিয়া প্ৰস্বাৱবোৰ ৰঙা তেলৰ দৰে হৈছিল, তেতিয়া তেওঁ ইয়াক ঠাণ্ডা হ'বলৈ দিছিল। এনে কৰাৰ ফলত তেওঁ দেখিছিল যে প্ৰস্বাৱৰ মিশ্ৰনটোৰ উপৰিভাগত ক'লা বৰণৰ এটা তৰপ আৰু তাৰ তলত বহুতো নিমখৰ দানাৰ দৰে কিছুমান নতুন পদাৰ্থ জমা হৈছে।

হেনিগে প্ৰস্বাৱৰ মিশ্ৰনটোৰ পৰা নিমখৰ দৰে অংশটো আঁতৰ কৰি ওপৰৰ ক'লা অংশটো পুনৰ ডাঠ চিৰাপৰ দৰে প্ৰস্বাৱৰ লগত মিহলি কৰি মিশ্ৰণটো ১৬ৰ পৰা ২০ ঘণ্টাৰ বাবে গৰম কৰিছিল। এনেদৰে, যদি গৰম কৰি থকাৰ ফলত মিশ্ৰণটো বাস্পীভূত হৈ তাৰপৰা ধোঁৱা ওলাইছিল। মিশ্ৰণটো সম্পূৰ্ণ ভাৱে বাস্পীভূত হোৱাৰ পিছত পাত্ৰটোৰ তলত এবিধ বিশেষ ধৰণৰ পদাৰ্থ ৰৈ গৈছিল। পানী অথবা বায়ুৰ সংস্পৰ্শলৈ অহাৰ সময়ত পদাৰ্থটো জিলিকি উঠিছিল। হেনিগ হতবাক হৈ পৰিছিল। সোণৰ সলনি তেওঁ মূত্ৰৰ পৰা আন কিবা এবিধ পদাৰ্থহে পালে। হেনিগে এই নতুন পদাৰ্থটোৰ নাম ৰাখিলে 'ফছফৰাছ'। গ্ৰীক ভাষাত ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে "পোহৰ কঢ়িয়াই নিয়া"। অক্সিজেনৰ সংস্পৰ্শলৈ অহাৰ লগে লগে ই জিলিকি উঠিছিল। আনকি আন্ধাৰতো, ই জিলিকি আছিল। 

সোণ আহৰণ কৰাত ব্যৰ্থ হ'লেও, এলকেমিষ্ট হেনিগ ব্ৰেণ্ডে আৱিষ্কাৰ কৰি উলিয়ালে ফছফৰাছ নামৰ মৌলটো। আৱিষ্কাৰ কৰাৰ পিছতো হেনিগে এই বিষয়ে কাকো জনোৱা নাছিল। তেওঁ হতাশ হৈছিল মূত্ৰৰ পৰা সোণ আহৰণ কৰিব নোৱাৰা বাবে। তেওঁ তাৰ পিছতো গৱেষণা কৰি গ'ল। বহুদিন গৱেষণাৰ পিছতো সফলতাৰ মুখ নেদেখি তেওঁ সোণ আহৰণ কৰাৰ আশা বাদ দি জাৰ্মানীৰ ড্ৰেচডেন চহৰৰ এজন ব্যৱসায়ীক তেওঁ আৱিষ্কাৰ কৰা ফছফৰাছখিনি উচ্চ দামত বিক্ৰী কৰি দিয়ে। তাৰ পিছতহে পৃথিৱীৰ আন মানুহে ফছফৰাছ নামৰ সদ্য আৱিষ্কৃত মৌলটোৰ বিষয়ে জানিব পাৰে।

অধিক তথ্যৰ বাবে:

https://www.sciencehistory.org/distillations/hennig-brandt-and-the-discovery-of-phosphorus

জোনবাইৰ মাটিত সেউজীয়া উদ্ভিদ

 


জোনবাইৰ মাটিত গছ গজাটো সম্ভৱ নে? বিজ্ঞানীসকলে কৈ আহিছে জোনবাইৰ মাটি গছ গছনি গজাৰ বাবে উৰ্বৰ নহয়। কিন্তু সেয়া সঁচা নহয়। নাছাৰ কেইবাজনো বিজ্ঞানীয়ে সম্প্ৰতি জোনবাইৰ মাটিত গজাই তুলিছে সেউজীয়া উদ্ভিদ।

ফ্লৰিডা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কেইজনমান বিজ্ঞানীয়ে এই অসম্ভৱ কামটো কৰিছে। তেওঁলোকে নাছাৰ উদ্যোগত আৰবিডোপচিছ থালিয়ানা নামৰ এজোপা বিৰল প্ৰজাতিৰ গছ জোনবাইৰ মাটিত গজাই তুলিছে। তেওঁলোকে এপ'ল' অভিযানৰ সময়ত বিজ্ঞানীসকলে চন্দ্ৰৰ পৰা অনা মাটিত এই গছবোৰ ৰোপণ কৰিছে। 

এপ’ল’ অভিযানৰ ৫০ বছৰীয়া জয়ন্তী উপলক্ষে বিজ্ঞানীসকলে চন্দ্ৰত গছ-গছনি ৰোপণ কৰাৰ বাবে এক পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰাৰ কথা চিন্তা কৰিছিল। এই অভিযানৰ উদ্দেশ্য আছিল চন্দ্ৰৰ মাটি সংগ্ৰহ কৰি ভৱিষ্যতে অনুৰূপ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰা। ভৱিষ্যতে মহাকাশ অভিযানৰ বাবে এই গৱেষণা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হ’ব। 

মহাকাশ যুগৰ প্ৰাৰম্ভিক দিনত এপ’ল’ মহাকাশচাৰী সকলে এক দূৰদৰ্শী পৰিকল্পনাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁলোকে ৰেগ’লিথ নামেৰে জনাজাত চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ পদাৰ্থ আৰু মাটিৰ নমুনা পৃথিৱীলৈ আনি অত্যাধুনিক সঁজুলিৰে অধ্যয়ন কৰিছিল আৰু ভৱিষ্যতৰ গৱেষণাৰ বাবে সংৰক্ষণ কৰিছিল। পঞ্চাশ বছৰ পাছত চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ মাটিৰ সেই নমুনাবোৰৰ ভিতৰৰ তিনিটা ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰথমবাৰৰ বাবে গৱেষকসকলে পুষ্টিহীন চন্দ্ৰ ৰেগ’লিথত আৰবিড’পচিছ থেলিয়ানাৰ খেতি কৰিছে।

এইখিনিতে ক’ব পাৰি যে ভৱিষ্যতৰ মহাকাশচাৰী সকলে নিজৰ খাদ্য সমস্যা সমাধানৰ বাবে পৃথিৱীৰ পৰা বহু দূৰলৈ যোৱাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হ’ব পাৰে। পৃথিৱীৰ বাহিৰে আন গ্ৰহ বা উপগ্ৰহৰ মাটিত উদ্ভিদ গজিব পৰাৰ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে বিজ্ঞানী সকলে দীৰ্ঘদিন ধৰি গৱেষণা কৰি আহিছে। ফলস্বৰূপে সেই কাম বহুখিনি আগুৱাই গ’ল৷

অধিক তথ্যৰ বাবে :

https://www.nasa.gov/feature/biological-physical/scientists-grow-plants-in-soil-from-the-moon

Saturday 25 June 2022

মাই লাইফ ইন একাডেমিয়া

১৯৮৫ চনত মেট্ৰিকুলেট হিচাপে তেজপুৰত উপস্থিত হোৱাৰ পিছত উচ্চতৰ মাধ্যমিক পৰ্যায়ত বিজ্ঞান পঢ়িবলৈ মই দুবছৰৰ বাবে তেজপুৰ চৰকাৰী বালক উঃ মাঃ বিদ্যালয়ত নামভৰ্তি কৰিছিলোঁ। বিজ্ঞান অধ্যয়ন কৰাৰ উপৰিও, সেইদিনবোৰত মই ক্লাব পৰ্যায়ত ক্ৰিকেট খেলিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলোঁ আৰু ক্ৰিকেট খেলিবলৈ শোণিতপুৰ, লক্ষীমপুৰ আৰু নগাওঁ জিলাৰ বিভিন্ন স্থানলৈ গৈছিলোঁ। লগতে বিভিন্ন তৰ্ক আৰু আকস্মিক বক্তৃতা প্ৰতিযোগিতাত যোগদান কৰি বহুতো পুৰস্কাৰ আৰু প্ৰমাণপত্ৰও লাভ কৰিছিলোঁ।

১০+২ৰ পিছত, মই উৰিষ্যাৰ কোৱেনঝাৰৰ চৰকাৰী অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়ত ৪ বছৰীয়া 𝗠𝗶𝗻𝗶𝗻𝗴 𝗘𝗻𝗴𝗶𝗻𝗲𝗲𝗿𝗶𝗻𝗴 পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নিৰ্বাচিত হৈছিলোঁ। কিন্ত ১৯৮৭ চনত মই প্ৰাণীবিজ্ঞানৰ স্নাতক শ্ৰেণীৰ বাবে দৰং মহাবিদ্যালয়ত যোগদান কৰিছিলোঁ আৰু ১৯৯১ চনত গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ১ম শ্ৰেণীৰ ২০তম স্থান অধিকাৰ কৰি স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিলোঁ। দৰং কলেজত থকা দিনবোৰত, মই চুটি গল্প লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলোঁ, যাৰ বেছিভাগেই সেই সময়ৰ বিভিন্ন কাকত আলোচনী আদিত প্ৰকাশিত হৈছিল। মোৰ বহুতো বন্ধুৱে বাৰে বাৰে মোক নিজৰ চুটি গল্পৰ সংকলন এটি প্ৰকাশ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিছিল। তেওঁলোকৰ প্ৰেৰণাতেই ১৯৯০ চনত, যেতিয়া মই দৰং মহাবিদ্যালয়ত পঢ়ি আছিলোঁ, তেতিয়াই মই মোৰ চুটি গল্পৰ সংকলন "বনতলী বাগিচাত এজোপা পলাশ" প্ৰকাশ কৰি উলিয়াইছিলোঁ।

তেজপুৰত থাকোঁতে, মই বিবেকানন্দ কেন্দ্ৰত যোগদান কৰাৰ উপৰিও, বৃক্ষ নামৰ এটি স্বেচ্ছাসেৱী সংগঠন আৰু যোগাসনৰ শিবিৰৰ দৰে একাধিক শিবিৰৰ সক্ৰিয় সদস্য আছিলোঁ। ফটোগ্ৰাফীৰ প্ৰতি থকা অহেতুক দুৰ্বলতাৰ বাবে ফটোগ্ৰাফীৰ প্ৰশিক্ষণ ক্লাছতো যোগদান কৰিছিলোঁ যদিও দুৰ্ভাগ্যবশতঃ মই সম্পূৰ্ণ কৰিব নোৱাৰিলোঁ। অৱশ্যে, মই তেজপুৰৰ জিলা পুথিভঁৰালৰ এগৰাকী নিয়মীয়া পঢ়ুৱৈ আছিলোঁ, য'ত মই কিছুমান ভাল কিতাপ পঢ়িব পাইছিলো। সেই দিনবোৰত মই তেজপুৰৰ কেইবাগৰাকী বিশিষ্ট ব্যক্তি যেনে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় খ্যাতিসম্পন্ন ফটোগ্ৰাফাৰ নলিনী বৰুৱা, গায়ক পংকজ বৰদলৈ, শিক্ষাগুৰু ধৰ্মদাস চৌধুৰী, নিপন গোস্বামী, স্বাধীনতা মহন্ত বাইদেউ আৰু বহুতো ব্যক্তিৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিব পাৰিছিলোঁ যিসকলে মোক পৰিপক্কতা, দায়িত্ববোধ আৰু যোগাযোগ দক্ষতা আহৰণ কৰাত সহায় কৰিছিল। 

১৯৯২ চনত মই গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত স্নাতকোত্তৰ শ্ৰেণীত যোগদান কৰিছিলোঁ। মোৰ অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰখন আছিল জীৱবিজ্ঞান (পতঙ্গবিজ্ঞান বা এণ্টম'লোজী)। গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত স্নাতকোত্তৰ শিক্ষাৰ্থী হিচাবে থকা সময়তে মই "𝗖𝗮𝗹𝗹 𝗠𝗲" নামৰ এটা সংস্থাত আংশিক সময়ৰ বাবে "ডেলিভাৰী বয়" হিচাবে কাম কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলোঁ। অৱশ্যে মই কেৱল বন্ধৰ দিন বা অৰ্ধ ছুটিৰ দিনবোৰতহে কাম কৰিছিলোঁ। ডেলিভাৰী বয় হিচাবে মোৰ কাম আছিল "𝗖𝗮𝗹𝗹 𝗠𝗲" নামৰ সংস্থাটোৰ গ্ৰাহকসকলৰ বিদ্যুতৰ বিল পৰিশোধ কৰা, গেছৰ চিলিণ্ডাৰ, পাৰ্টি অৰ্ডাৰ, উৰাজাহাজ আৰু ট্ৰেইনৰ টিকট যোগান ধৰা আদি। ১৯৯৪ চনত মই গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ১ম শ্ৰেণীৰ ১৩তম স্থান অধিকাৰ কৰি স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰিছিলোঁ।

লগে লগেই মই মুম্বাইস্থিত ফাৰ্মাচিউটিকেল কোম্পানী "গুফিক"ত চাকৰি এটা পাইছিলোঁ। ১৯৯৪ চনৰ আগষ্ট মাহত প্ৰশিক্ষাৰ্থী 𝗠𝗥 হিচাপে যোগদান কৰি মই ক্ৰমান্বয়ে ক'লকাতা আৰু মুম্বাইত দুটা প্ৰশিক্ষণত অংশগ্ৰহণ কৰিছিলোঁ। প্ৰশিক্ষণ সফলতাৰে সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত তিতাবৰ, যোৰহাট, শিৱসাগৰ, গোলাঘাট, বোকাখাত, ডিমাপুৰ আৰু কোহিমাত ফাৰ্মাচিউটিকেল কোম্পানীটোৱে চিকিৎসক সকলৰ ওচৰত জীৱনদায়ী ঔষধ প্ৰমোচনৰ বাবে মোক নিযুক্ত কৰিলে। ১৯৯৫ চনৰ এপ্ৰিল মাহলৈ গুফিকত 𝗠𝗥 হিচাপে কাম কৰিছিলোঁ। 

১৯৯৫ চনৰ বহাগ বিহুৰ পিছত, মই আমগুৰিৰ এখন বিদ্যালয়ত বিজ্ঞানৰ শিক্ষক হিচাপে যোগদান কৰাৰ আমন্ত্ৰণ লাভ কৰো। সেই বিদ্যালয়খনত তিনি মাহ কাম কৰাৰ পিছত, মই যোৰহাটৰ কেন্দ্ৰীয় মহবিদ্যালয়ত প্ৰৱক্তা হিচাপে নিযুক্তি পাইছিলো। কিছুদিন কাম কৰাৰ পিছত সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত কাৰণত কেন্দ্ৰীয় মহবিদ্যালয়ৰ প্ৰৱক্তা পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰিছিলোঁ। 

সেয়া আছিল আগষ্ট মাহ, ১৯৯৫ চন। মাহটোৰ শেষৰ ফালে, মই প্ৰাণীবিজ্ঞানৰ প্ৰৱক্তা পদৰ বাবে টংলা মহাবিদ্যালয়ৰ সাক্ষাৎকাৰত উপস্থিত হৈছিলোঁ। সাক্ষাৎকাৰৰ দুদিন পিছতেই পৰিচালনা সমিতিয়ে সেই পদৰ বাবে মোক নিৰ্বাচিত কৰা বুলি পত্ৰ প্ৰেৰণ কৰিছিল আৰু ১৯৯৫ চনৰ শিক্ষক দিৱসৰ দিনা মই টংলা মহাবিদ্যালয়ত প্ৰাণী বিজ্ঞানৰ সহকাৰী অধ্যাপক হিচাপে যোগদান কৰিছিলোঁ। 

মই তেতিয়া ২৭ বছৰীয়া চফল ডেকা। মহাবিদ্যালয়ৰ শ্ৰেণীবোৰ শেষ হোৱাৰ পিছত, মোৰ ছাত্ৰসকলে মোক ক্ৰিকেট খেলিবলৈ খেলপথাৰলৈ নিমন্ত্ৰণ কৰিছিল। মই তেওঁলোকৰ অনুৰোধ প্ৰত্যাখ্যান কৰা নাছিলোঁ। সোনকালেই মই তেওঁলোকৰ সৈতে মিলি গৈছিলোঁ। তেওঁলোকে কৈছিল, মোৰ চেহেৰা আৰু বেটিং শৈলী হেনো সেই সময়ৰ শ্ৰীলংকাৰ ক্ৰিকেটাৰ সনথ জয়সূৰ্যৰ দৰে আছিল আৰু সেয়েহে তেওঁলোকে মোক "জয়সূৰ্য" বুলি মাতিছিল। তেওঁলোক তেতিয়া একোজন অমায়িক ছাত্ৰ আছিল আৰু বৰ্তমানৰ একোজন দায়িত্বশীল নাগৰিক।

১৯৯৬ চনৰ জানুৱাৰী মাহত টংলাত নতুনকৈ এখন ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয় (𝗧𝗘𝗠𝗛𝗦) প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ যো-জা চলি আছিল। উক্ত ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয়খনত অংশকালীন অতিথি শিক্ষক হিচাপে কাম কৰাৰ এটা প্ৰস্তাৱ পাইছিলোঁ। যিহেতু সেই সময়ত টংলা মহাবিদ্যালয়ত মোৰ পদটো নিয়মীয়া কৰা হোৱা নাছিল, মই প্ৰস্তাৱটো গ্ৰহণ কৰিছিলোঁ। এনেদৰে ১৯৯৬ চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ শেষৰ পৰা মই দুয়োখন শিক্ষানুষ্ঠানতেই শৈক্ষিক পৰিৱেশ  প্ৰভাৱিত নকৰাকৈ কাম কৰা আৰম্ভ কৰিছিলোঁ। একে বছৰতে, অৰ্থাৎ ১৯৯৬ চনৰ ২৩ জুলাইত মই বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈছিলোঁ। Archana মোৰ জীৱনলৈ আহিছিল। তেওঁ বৰ্তমান টংলা মহাবিদ্যালয়ৰ প্ৰাণীবিজ্ঞানৰ এগৰাকী অধ্যাপিকা। মোৰ পত্নী অৰ্চনা এগৰাকী দয়ালু মহিলা আৰু মোৰ সকলো কামতে তেওঁ মোৰ বাবে প্ৰেৰণা হৈ আহিছে। ১৯৯৯ চনত হিয়া (Atlanta) এক ঐশ্বৰিক আশীৰ্বাদ হিচাপে আমাৰ জীৱনলৈ আহিছিল। এতিয়া তেওঁ 𝗠𝗦 𝗥𝗮𝗺𝗮𝗶𝗮𝗵 𝗜𝗻𝘀𝘁𝗶𝘁𝘂𝘁𝗲 𝗼𝗳 𝗔𝗽𝗽𝗹𝗶𝗲𝗱 𝗦𝗰𝗶𝗲𝗻𝗰𝗲, 𝗕𝗮𝗻𝗴𝗮𝗹𝗼𝗿𝗲 ত ঔষধ বিজ্ঞানত উচ্চ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰি আছে। 

মই দেখিছিলো যে টংলাৰ যুৱ প্ৰজন্ম অত্যন্ত প্ৰতিভাশালী আৰু তেওঁলোকক প্ৰয়োজন হোৱা একমাত্ৰ বস্তুটোৱেই হ'ল সঠিক নিৰ্দেশনা। মই তেওঁলোকৰ বাবে কিবা এটা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিলো, যিয়ে তেওঁলোকক বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ অনুপ্ৰাণিত কৰিব পাৰে। সেই অনুসৰি, মোৰ সহকৰ্মীসকলৰ সহায়ত একেৰাহে দুবছৰত, আমি দুখন বিজ্ঞান প্ৰদৰ্শনীৰ আয়োজন কৰিছিলোঁ, এখন টংলা মহাবিদ্যালয়ত আৰু আনখন 𝗧𝗘𝗠𝗛𝗦 নামৰ ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয়খনত। উল্ল্যেখযোগ্য যে এই দুয়োখন প্ৰদৰ্শনীতেই বেছিভাগ শিক্ষাৰ্থীয়েই আগবাঢ়ি আহিছিল আৰু তেওঁলোকৰ উদ্ভাৱনী ধাৰণাবোৰ টংলাৰ ৰাইজৰ আগত তুলি ধৰিছিল। বৃহত্তৰ টংলাৰ লোকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলক প্ৰত্যক্ষ কৰি প্ৰশংসাৰে ওপচাই দিছিল। তেতিয়াৰ পৰা আজিলৈ মই মোৰ শিক্ষাৰ্থীসকলৰ সৈতে বিজ্ঞান প্ৰদৰ্শনীকে ধৰি বিভিন্ন বিজ্ঞান আধাৰিত কাৰ্যকলাপৰ লগত ব্যস্ত হৈ আছোঁ।

২০০৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত টংলাৰ পাঁচ গৰাকী যুৱশিক্ষাবিদ মোৰ ওচৰলৈ আহিছিল। তেওঁলোকে নতুন এখন ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয় আৰম্ভ কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দাঙি ধৰি মোৰ সক্ৰিয় সহযোগিতা বিচাৰিছিল। মই প্ৰস্তাৱটো গ্ৰহণ কৰিছিলো আৰু সেই অনুসৰি জানুৱাৰী, ২০০৬ চনত আমি কেৱল ২১৫ গৰাকী শিক্ষাৰ্থীৰেই আৰম্ভ কৰিছিলোঁ আমাৰ বিদ্যালয় "অৰুনোদয় একাডেমী"। অৰুণোদই একাডেমী আজি সমগ্ৰ ওদালগুৰি জিলাতেই এটি পৰিচিত নাম। ১৩০০ৰো অধিক শিক্ষাৰ্থী আৰু উৎকৃষ্ট শৈক্ষিক অভিলেখেৰে অৰুনোদয়ে ইতিমধ্যে ১৬টা গৌৰৱময় বছৰ অতিক্ৰম কৰিছে।। বিগত ২০১০ চনত আমি অৰুনোদয় একাডেমীক উঃ মাঃ পৰ্যায়লৈ উন্নীত কৰি এটা পৃথক ভৱনত উঃ মাঃ শাখাৰ বিজ্ঞান আৰু কলা শাখাৰ পাঠদান আৰম্ভ কৰিছোঁ। অৰুণোদয় জুনিয়ৰ কলেজ বৰ্তমান বিশেষকৈ বিজ্ঞান শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰখনত সমগ্ৰ ওডালগুৰি জিলাৰ ভিতৰতেই এখন আগশাৰীৰ শিক্ষানুষ্ঠান। 

অৰুণোদয় একাডেমীত আমি আমাৰ শিক্ষাৰ্থীসকলক বিভিন্ন বিজ্ঞান আধাৰিত কাৰ্যকলাপত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ সদায় উৎসাহিত কৰি আহিছোঁ। মই নিজেই ছাত্ৰ ছাত্ৰীক 𝗡𝗖𝗦𝗖ৰ বাবে ৭০ টাতকৈও অধিক বিজ্ঞান প্ৰকল্পৰ নিৰ্দেশনা দিছো। আমাৰ বিদ্যালয়ৰ শিক্ষাৰ্থীসকলে ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ 𝗡𝗖𝗦𝗖ত বিজ্ঞান প্ৰকল্প পৰিবেশন কৰি ভূয়সী প্ৰশংসা লাভ কৰিছে। তদুপৰি বিগত ২০১৬ চনত খৰগপুৰ আই.আই.টি.য়ে আয়োজন কৰা বিজ্ঞানৰ মডেল প্ৰতিযোগিতাত অৰুণোদয়ৰ শিক্ষাৰ্থীয়ে সমগ্ৰ ভাৰতৰ ভিতৰতেই দ্বিতীয় স্থান অধিকাৰ কৰিছে। মোৰ নিৰ্দেশনাত বিজ্ঞান প্ৰকল্পৰ কিছুমান বিষয় আছিল: সৌৰ গিজাৰ, পানী পৰিস্ৰাৱনৰ বিকল্প পদ্ধতি, স্বয়ংক্ৰিয় ৰেলৱে গেইট, ৰকেট উৎক্ষেপণত চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰৰ প্ৰয়োগ, সুলভ আৰু পৰিবেশৰ অনুকুল শীতাতপ নিয়ন্ত্ৰণ, আৰ্দ্ৰভূমি সংৰক্ষণ, নৈপৰীয়া ইটা ভাটা আৰু ইয়াৰ পৰা হ'ব পৰা বিপদ সমূহ, শক্তি ৰাহি কৰিব পৰা পোহৰৰ ব্যৱস্থা, ঘৰুৱা আৱৰ্জনাৰ ব্যৱস্থাপনা, ঘৰত বনোৱা মহ প্ৰতিৰোধী ধূপ ইত্যাদি। ইতিমধ্যে মই নিজেও কোকৰাঝাৰ আৰু তিতাবৰত ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ ছেমিনাৰত মোৰ দুখন গৱেষণা পত্ৰ উপস্থাপন কৰিছোঁ। ২০০৭ চনৰ পৰা ২০১৬ চনলৈ ওদালগুৰি জিলাৰ বিভিন্ন বিদ্যালয় সমূহৰ শিক্ষাৰ্থী সকলক তেওঁলোকৰ বিজ্ঞান প্ৰকল্পৰ বাবে নিৰ্দেশনা দিবলৈ 𝗡𝗖𝗦𝗖ৰ ওদালগুৰি জিলা সমিতিৰ অনুৰোধত অবৈতনিক "সমল ব্যক্তি" হিচাপে সমগ্ৰ ওদালগুৰি জিলাৰ বিভিন্ন বিদ্যালয় সমূহ পৰিদৰ্শন কৰি ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক উৎসাহিত কৰি আহিছোঁ।

২০০৮ চনত মই গুৱাহাটী প্লেনেটেৰিয়ামত টেলিস্কোপ নিৰ্মাণৰ ওপৰত ৩ দিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় কৰ্মশালাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিলোঁ। সেই কৰ্মশালাখনে মোক ভাৰতৰ কিছুমান বিশিষ্ট বিজ্ঞানীক লগ কৰিবলৈ এক বহল মঞ্চ প্ৰদান কৰিছিল। তেওঁলোকে মোক সঁচাকৈয়ে বহুত অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল আৰু বিজ্ঞান আধাৰিত কাৰ্যকলাপত কেনেদৰে জড়িত হ'ব লাগে, সেই কথাবোৰ শিকাইছিল। একে বছৰতে, আমাৰ পুত্ৰ গুণগুণ (শিৱমজ্যোতি)ৰ আগমনে আমাৰ পৰিয়াললৈ অধিক সুখ কঢ়িয়াই আনিছিল।

২০১২ চনত "𝗧𝗥𝗔𝗡𝗦𝗜𝗧 𝗢𝗙 𝗩𝗘𝗡𝗨𝗦" বা "বুধ গ্ৰহৰ বালক গমণ" নামৰ এক বিৰল মহাকাশীয় ঘটনাৰ সন্দৰ্ভত মই গুৱাহাটী প্লেনেটেৰিয়ামত পুনৰ এখন তিনিদিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ কৰ্মশালাত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ সুযোগ পাইছিলোঁ। কৰ্মশালাখনত অংশ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত, মই এই বিৰল মহাকাশীয় ঘটনাটোৰ বিষয়ে শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত সজাগতা সৃষ্টি কৰিবলৈ ওদালগুৰি জিলাৰ বিভিন্ন বিদ্যালয়সমূহ পৰিদৰ্শন কৰিছিলোঁ। 

৩১ জুলাই, ২০১২ চনত টংলা মহাবিদ্যালয়ত মোৰ সেৱা সমাপ্ত হ'ব লগা হৈছিল। প্ৰাণীবিজ্ঞান বিভাগৰ সহকাৰী অধ্যাপকৰ পদ সন্দৰ্ভত ২০০৯ চনৰ পৰা মোৰ বিৰুদ্ধে কিছু ষড়যন্ত্ৰ হৈ আহিছিল। সহকাৰী অধ্যাপকৰ এটা নিৰ্দিষ্ট পদত এগৰাকী কনিষ্ঠক নিযুক্তি দিয়াৰ বাবে সকলো কোণৰ পৰা এটা অবৈধ কিন্তু নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টা চলি আছিল। অবৈধ পদক্ষেপটোৰ বিষয়ে জনাৰ পিছতো মোৰ সকলো সহকৰ্মী তথা জ্যেষ্ঠসকলে নীৰৱ দৰ্শকৰ ভাওঁ দি থকাটো দেখি সঁচাকৈয়ে বেদনাক্লিষ্ট হৈছিলোঁ। হয়তো, তেওঁলোকৰো এই বিষয়টোৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কিছুমান ব্যক্তিগত লাভালাভ আছিল। মই ত্যাগ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিলোঁ, কিয়নো এই  যুদ্ধখনত ব্যস্ত থকাতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ বহুতো কাম কৰিবলৈ বাকী আছিল। মই সুখী, কাৰণ টংলা মহাবিদ্যালয়ৰ সেই মূল্যৱান ১৮ টা বছৰত মই মোৰ ওপৰত ন্যস্ত সকলো ধৰণৰ দায়িত্বত মোৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠখিনি উজাৰি অৱদান আগবঢ়াইছিলোঁ। 

সময়বোৰ বাগৰে। সেয়া আছিল ২০১৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহ। ভাৰতৰ প্ৰখ্যাত অপেছাদাৰী জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানী ছাৰ ইউ.এন.ডেকা ওদালগুৰি ভ্ৰমণৰ সময়ত একাপ চাহৰ নিমন্ত্ৰণ ৰক্ষা কৰি আমাৰ ঘৰলৈ আহিছিল। তেওঁৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি, মই মুম্বাইৰ ভাবা আনৱিক গৱেষণা কেন্দ্ৰ (𝗕𝗔𝗥𝗖)ত অনুস্থিত হ'ব লগীয়া জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ এখন আন্তৰ্জাতিক সন্মিলনৰ বাবে আবেদন কৰিছিলোঁ। মোৰ শেহতীয়া বিজ্ঞান আধাৰিত কাৰ্যকলাপৰ সকলো বিৱৰণ তথ্য সহকাৰে প্ৰদান কৰি প্ৰপত্ৰখন পূৰণ কৰিলোঁ। আৰু এইটো এটা ঐশ্বৰিক আশীৰ্বাদৰ দৰেই আছিল যে মোৰ বাছনি পত্ৰখন ইমেইল আৰু ডাকযোগে আহিছিল। নৱেম্বৰ, ২০১৫ ত মই মুম্বাইৰ ভাবা আনৱিক গৱেষণা কেন্দ্ৰ (𝗕𝗔𝗥𝗖)ত ৫ দিনীয়া আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিলো য'ত মই সমগ্ৰ বিশ্বৰ বিজ্ঞানীসকলক লগ পাইছিলো। নাছাৰ  𝗣𝗹𝗮𝗻𝗲𝘁𝗮𝗿𝘆 𝗦𝗰𝗶𝗲𝗻𝘁𝗶𝘀𝘁 ড° হেনৰী থ্ৰুপৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰি মই আনন্দিত হৈছিলোঁ। তেওঁ যে অত্যন্ত সৰল আৰু যথেষ্ট হাস্যৰসবোধৰ মানুহ। ড° থ্ৰুপৰ লগতে ভাৰতৰ ইছৰো তথা জাৰ্মানী, ইৰাণ, চৌদি আৰৱ আৰু ইজৰাইলৰ বিজ্ঞানীসকলকো একেবাৰে কাষৰ পৰাই লগ পাইছিলোঁ। 

সাম্প্ৰতিক সময়ত, মই ব্যক্তিগত পৰ্যায়ত, ওদালগুৰি জিলাৰ শিক্ষাৰ্থীসকলক বিনামূলীয়াকৈ কেৰিয়াৰ নিৰ্দেশনা দিয়াত নিজকে প্ৰয়োগ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছোঁ। ইতিমধ্যে বিভিন্ন বেচৰকাৰী সংগঠনৰ লগতে ডিমাকুছি আঞ্চলিক বড়ো ছাত্ৰ সন্থাই মোৰ কামৰ বাবে এখন মঞ্চ প্ৰদান কৰি মোক এই ক্ষেত্ৰত সহায় কৰিছে। ইতিমধ্যে মই আৰু মোৰ পত্নী অৰ্চনাই যুটীয়া ভাবে লিখি উলিওৱা বিজ্ঞান আধাৰিত গ্ৰন্থ "অনাদি অনন্ত প্ৰসাৰী" প্ৰকাশিত হৈছে। এইবোৰৰ উপৰিও, মই বিভিন্ন জাৰ্নেল আৰু আলোচনীৰ বাবে বিজ্ঞান আধাৰিত প্ৰবন্ধ লিখি আহিছোঁ। ইয়াৰ বাহিৰেও, মোৰ নিজস্ব ব্লগ "𝗪𝗶𝗻𝗱𝗼𝘄 𝗧𝗼 𝗜𝗻𝗳𝗶𝗻𝗶𝘁𝘆"ত নিয়মীয়াকৈ বিজ্ঞান আধাৰিত প্ৰবন্ধ পাতিবোৰ লিখি থাকো।

সিদিনা আছিল ১৪ ডিচেম্বৰ, ২০১৭ চন। পূব কেৰিবিয়ান সাগৰৰ দ্বীপদেশ ডমিনিকাৰ পৰা এটা ফোন পাইছিলোঁ। তেওঁলোকে মোক ২০১৭ চনৰ ২৮ ডিচেম্বৰৰ পৰা ৩০ ডিচেম্বৰলৈ অনুষ্ঠিত হ'বলগীয়া পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ এখন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আমন্ত্ৰণ জনাইছিল। দুৰ্ভাগ্যবশতঃ, ভিচা সংক্ৰান্তীয় লেঠাৰ বাবে মই তাত উপস্থিত থাকিব নোৱাৰিলোঁ। কিন্তু মোৰ গৱেষণামূলক প্ৰৱন্ধটো তেওঁলোকৰ আলোচনী "এপ্লাইড ইক'লজী এণ্ড এনভায়ৰনমেণ্টেল চাইন্সেছ"ত প্ৰকাশিত হৈছিল। সেই সুযোগতে ব'লচব্ৰীজ বিশ্ববিদ্যালয়, ডমিনিকাই ২০১৮ চনৰ ২৪ আগষ্টৰ দিনা নতুন দিল্লীৰ ইণ্ডিয়া হেবিটেট চেণ্টাৰত অনুষ্ঠিত সমাৱৰ্তনত মোক পি.এইচ.ডি. সন্মান প্ৰদান কৰিছিল। এইটো সঁচাকৈয়ে এটা ভাল অভিজ্ঞতা আছিল। বিগত ২০১৯ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত বাঙ্গালোৰৰ "ইছৰো"ত অনুষ্ঠিত ১০ দিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় কৰ্মশালাৰ "উপগ্ৰহ নেভিগেশ্বন আৰু ৰিম'ট চেঞ্চিং" শীৰ্ষক সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ আন এটা সুযোগ পালো। এই কৰ্মশালাৰ অভিজ্ঞতা এক অনন্য অনুভূতি।

দিনবোৰ পাৰ হৈ গৈছে। আজি মই নিজৰ বাবে এটা জীৱন বাছনি কৰি লৈছো। প্ৰত্যেক ৰাতিপুৱা যেতিয়া মই সাৰ পাওঁ, এতিয়া মই মোৰ বাবে নিজাকৈ আনন্দ, সুখ, নেতিবাচকতা অথবা বেদনা - যিকোনো এটা বাছনি কৰিব পাৰো সম্পূৰ্ণ নিজস্ব ভাবে। মই অনুভব কৰিব পাৰিছো যে মোৰ শিক্ষাৰ্থীবোৰৰ হাঁহি থকা মুখবোৰ চাবলৈ পোৱাৰ বাবে সক্ষম হোৱাৰ পৰা অহা আনন্দ অনুভৱ কৰিবলৈ মই এতিয়া মুক্ত কাৰণ তেওঁলোকে নিজকেই ইতিমধ্যে নিজকে একোজন মূল্যৱান ব্যক্তি হিচাপে প্ৰমাণ কৰিছে। কিন্তু মই জানো...

“The woods are lovely, Dark and deep,

But I have promises to keep,

And miles to go before I sleep,

And miles to go before I sleep.“

কাৰ্দাছেভ স্কেল : সভ্যতাৰ পৰিমাপ

 


বিজ্ঞানৰ কিছুমান কথাই মনৰ মাজত দোলা দি যায়হি। কোনো অজানতিমুলুকৰ কোনোবা এখন অতি উন্নত ব্ৰহ্মাণ্ডৰ বুকুত বিকশিত হোৱা টাইপ-৫ সভ্যতাৰ প্ৰজাতি বোৰেই বাৰু আমি মনেৰে মানি অহা ভগৱান নেকি? পিছে, কি বাৰু এই টাইপ-৫ সভ্যতা?

বিজ্ঞানীসকলৰ মতে অহা ১০০ বছৰৰ ভিতৰত নিৰ্ণয় হ'ব যে আধুনিক বিজ্ঞানে মানব সভ্যতাক ধ্বংস কৰিব নে ইয়াক আৰু অধিক উন্নত কৰিব। আমি যি সভ্যতাৰ স্তৰত আছো, সেই স্তৰতেই ৰৈ যাম নে আমি আৰু আগুৱাই যাম। এই সভ্যতাৰ কথা সৰোগত কৰিয়েই সৃষ্টি কৰা হৈছিল কাৰ্দাছেভ বা কাৰ্দাছিয়ান স্কেল। সভ্যতাৰ প্ৰযুক্তিগত অগ্ৰগতিৰ পৰিমাপ হিচাপে এই স্কেলৰ সৃষ্টি কৰা হৈছিল। এটা সভ্যতাৰ হাতত কিমান শক্তি মজুত আছে বা আহৰণ কৰাৰ ক্ষমতা আছে, তাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই এই স্কেল তৈয়াৰ কৰা হৈছে।
১৯৬৪ চনত ৰাছিয়াৰ পদাৰ্থবিজ্ঞানী নিকোলাই কাৰ্দাছেভে এই স্কেলৰ সৃষ্টি কৰিছিল। পৃথিৱীৰ বাহিৰত জীৱ আছে নে নাই সেইটো জানিবলৈ কাৰ্দাছেভে মহাজাগতিক সংকেত ব্যৱহাৰ কৰি আছিল আৰু তেতিয়াই তেওঁৰ মনলৈ এই স্কেলৰ চিন্তা আহে। এই স্কেলত সভ্যতাৰ তিনিটা স্তৰ আছে। প্ৰতিটো স্তৰৰ সভ্যতাৰ পৰিমাপক হিচাবে সভ্যতাটোৰ শক্তি আহৰণৰ স্তৰক একক হিচাবে লোৱা হৈছে। এই তিনিটা সভ্যতা হ’ল, টাইপ-১, টাইপ-২, আৰু টাইপ-৩। আন আন জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানী সকলে এই স্কেলত সভ্যতাৰ আৰু দুটা পৰিমাপক সংযোজন কৰিছে। সেই দুটা হ'ল - টাইপ-৪ আৰু টাইপ-৫ সভ্যতা।
কিন্তু মন কৰিবলগীয়া যে মানৱ সভ্যতাই এই পৰিসৰত এতিয়াও স্থান লাভ কৰা নাই। কাৰণ মৃত উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ জীৱাশ্মৰ পৰা লাভ কৰা শক্তিৰ পৰা মানুহে এতিয়াও নিজৰ শক্তিৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰে। গতিকে মানৱ জাতি এতিয়াও টাইপ-০ সভ্যতাত পৰে।
তাত্ত্বিক পদাৰ্থবিজ্ঞানী মিছিঅ’ কাকুৰৰ মতে আমাৰ সভ্যতাই এক বিশেষ টাৰ্নিং পইণ্টত উপনীত হৈছে। মিছিঅ' কাকুৰ মতে অতি সোনকালে মানৱ সভ্যতাৰ মানদণ্ড উন্নত হ’ব আৰু অহা দুশ বছৰত মানৱ সভ্যতাই টাইপ-১ সভ্যতাত উপনীত হ’ব। এই স্কেল অনুসৰি টাইপ-১ সভ্যতা হৈছে এনে এক সভ্যতা যিয়ে শক্তিৰ ক্ৰমবৰ্ধমান চাহিদা পূৰণৰ বাবে এতিয়াৰ তুলনাত এক লাখ গুণ বেছি শক্তি আহৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব লাগিব। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল মানুহে তেতিয়া আগ্নেয়গিৰি, ভূমিকম্প, বতৰ আদিক সম্পূৰ্ণ ভাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি সকলো ধৰণৰ প্ৰাকৃতিক শক্তি আহৰণ আৰু ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব লাগিব।
সভ্যতাই টাইপ-২ পৰ্যায়ত উপনীত হ’বলৈ হ’লে সূৰ্যৰ বাহিৰেও আন আন নক্ষত্ৰ বা তৰাৰ পৰা শক্তি সংগ্ৰহ কৰি সংৰক্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব লাগিব। এই সভ্যতাত মানব জাতিয়ে গ্ৰহ গ্ৰহান্তৰত অনায়াসে বিচৰণ কৰিব পাৰিব।
আনহাতে টাইপ-৩ সভ্যতাৰ মানুহৰ গোটেই বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ শক্তিৰ বিষয়ে এটা স্পষ্ট ধাৰণা হ'ব। তদুপৰি এই সভ্যতাত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সকলো শক্তিক নিয়ন্ত্ৰণ কৰাটো সম্ভৱ হৈ উঠিব। এই সভ্যতাৰ জীৱবোৰ জৈৱিক আৰু যান্ত্ৰিক সংমিশ্ৰণেৰে গঠিত হ'ব, যাক ''চাইবৰ্গ" বুলি কোৱা হয়। এই সভ্যতাৰ মানুহে সহজে এটা নক্ষত্ৰমণ্ডলৰ পৰা আন এটা নক্ষত্ৰমণ্ডললৈ যাত্ৰা কৰিব পাৰিব।
বিজ্ঞানীসকলৰ মতে টাইপ-৪ সভ্যতা অতি উন্নত। তেওঁৰ মতে এই সভ্যতাত মানৱ প্ৰজাতিৰ শক্তিৰ ভাণ্ডাৰ অপৰিসীম হ’ব। টাইপ-৪ সভ্যতাৰ মানুহে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সকলো শক্তি ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব আৰু এই সভ্যতাৰ মানুহে কৃষ্ণগহ্বৰৰ পৰাও অনায়াসে শক্তি আহৰণ কৰি জীয়াই থাকিব পাৰিব !!!
যদিও কাৰ্দাছেভে তেনেকৈ ভবা নাছিল, তথাপিও আন বহুতো জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীয়ে ভাবিছিল যে টাইপ-৪ সভ্যতাৰ পিছত আন এটা সভ্যতা থাকিব পাৰে। এই অকল্পনীয় ভাৱে উন্নত সভ্যতা হৈছে টাইপ-৫ সভ্যতা। এই সভ্যতাৰ মানুহৰ অসীম শক্তি থাকিব। টাইপ-৫ সভ্যতাৰ মানুহে নিজৰ ইচ্ছামতে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখন পৰিচালনা কৰাৰ ক্ষমতা থাকিব। এই সভ্যতাত মানুহে অলপ সময়ৰ ভিতৰতে এখন ব্ৰহ্মাণ্ডৰ পৰা আন এখনলৈ যাব পাৰিব। তেওঁলোকৰ বাবে সময় ভ্ৰমণ আদি আজিৰ দিনৰ অসম্ভৱ বিষয়বোৰ সম্ভৱ হৈ পৰিব। টাইপ-৫ সভ্যতাৰ মানুহে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ প্ৰতিটো ডাইমেনচন বা মাত্ৰাত অনায়াসে বিচৰণ কৰিব পাৰিব।
বিজ্ঞানৰ এনে কথাবোৰেই মনৰ মাজত দোলা দি যায়হি। কোনো অজানতিমুলুকৰ কোনোবা এখন অতি উন্নত ব্ৰহ্মাণ্ডত বিকশিত হোৱা এই টাইপ-৫ সভ্যতাৰ প্ৰজাতিবোৰেই বাৰু আমি মনেৰে মানি অহা ভগৱান নেকি?

এলিয়েনৰ অস্তিত্ব বিচাৰি

 

এটা দীৰ্ঘদিনীয়া প্ৰশ্ন- এতিয়ালৈকে আমাৰ পৃথিৱী নামৰ গ্ৰহটোৱেই একমাত্ৰ নেকি য'ত জীৱন সম্ভৱ হৈছে ! বিজ্ঞানীসকলে অপাৰ্থিৱ জীৱৰ সন্ধান চলাই আছে আৰু তেওঁলোকে এনে বহুতো সম্ভাৱ্য বহিঃগ্ৰহৰ বিষয়ে আমাক জানিবলৈও দিছে, য'ত জীৱন সম্ভৱ। পৃথিৱীৰ যমজ ভনী শুক্ৰ গ্ৰহৰ কথাকেই লোৱা হওঁক। আমাৰ সূৰ্যৰ জীৱন কালৰ আৰম্ভণিৰ সময়চোৱাত অৰ্থাৎ আমাৰ আদিম সৌৰজগতখনৰ শুক্ৰ গ্ৰহৰ পৃষ্ঠ জীৱন ধাৰণৰ বাবে উপযুক্ত আছিল। কিন্তু, সময় অতিক্ৰম কৰাৰ লগে লগে সূৰ্যৰ জীৱন প্ৰক্ৰিয়া চলাই নিয়া ভৌত ৰসায়নিক ক্ৰিয়াবোৰৰ এনে জটিল বিৱৰ্তন ঘটিল যে ইয়াৰ ফলত শুক্ৰ গ্ৰহৰ পৃষ্ঠভাগ অসংখ্য সক্ৰিয় আগ্নেয়গিৰিৰে আবৃত হৈ শুক্ৰ গ্ৰহৰ বায়ুমণ্ডল বিষাক্ত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড, ছালফাৰ ডাইঅক্সাইড আদি গেছেৰে ভৰাই তোলে। ইয়াৰ ফলত শুক্ৰ গ্ৰহৰ উষ্ণতা ৪৭৫ ডিগ্ৰী ছেলছিয়াললৈ বাঢ়ি গ'ল আৰু সেইবাবে শুক্ৰ গ্ৰহই জীৱকূল ধাৰণ কৰিব পৰা ক্ষমতা হেৰুৱাই পেলালে।

মংগল গ্ৰহ আমাৰ পৃথিৱীৰ দৰেই এটি শিলাময় গ্ৰহ। আজি মংগল গ্ৰহ একাধিক মানব নিৰ্মিত ৰবট আৰু যন্ত্ৰচালিত বাহনৰ বাসস্থান। বিজ্ঞানীসকলে এই ৰঙা গ্ৰহটোলৈ বহুতো মিছন পঠিয়াই ইয়াৰ ভূতত্ত্ব অধ্যয়ন কৰি আহিছে। অতীতৰ কোনো অণুজীৱৰ জীৱনৰ সন্ধানত বিজ্ঞানীসকলে মংগল গ্ৰহৰ বুকুত পিটপিটাই ফুৰিছে। প্ৰযুক্তিৰ উন্নতিৰ লগে লগে আমি মংগল গ্ৰহত অধিক অত্যাধুনিক ৰোভাৰ প্ৰেৰণ কৰাত সফল হৈছো। ৰঙা গ্ৰহটোৰ বিষয়ে আমি সংগ্ৰহ কৰা তথ্য সমূহৰ পৰা সহজেই অনুমান কৰিব পাৰি যে ইয়াৰ পৃষ্ঠত বৈ যোৱা তৰল পানীৰে গঠিত নদীও আছিল। কিন্তু কেৱল তৰল পানীৰ উপস্থিতিৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে অণুজীৱৰ জীৱ আছে।
আদিম কালত মংগল গ্ৰহৰ বাতাবৰণ আমাৰ পৃথিৱীৰ লগত বহুখিনি একে আছিল। হয়তো এনেকুৱাও হ’ব পাৰে যে পৃথিৱীত বৰ্তমান যি ঘটি আছে সেয়া হয়তো বহু আগতেই মংগল গ্ৰহটোত সংঘটিত হৈছিল! কিন্তু সময়ৰ লগে লগে মংগল গ্ৰহৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰখন দুৰ্বল হৈ যোৱাৰ বাবে ই নিজৰ বায়ুমণ্ডল হেৰুৱাই পেলায় আৰু জীৱন বৰ্তাই ৰাখিবলৈ অপাৰগ হৈ পৰে। একেদৰে আমাৰ সৌৰজগতত আন বহুতো গ্ৰহ বা উপগ্ৰহ আছে য'ত অণুজীৱৰ উপস্থিতি থাকিব পাৰে, কিন্তু ইয়াক ধৰা পেলাবলৈ আমাক অধিক উন্নত প্ৰযুক্তিৰ প্ৰয়োজন। বৃহস্পতি আৰু শনিৰ উপগ্ৰহবোৰৰ ভিতৰত গেনিমেড, কেলিষ্ট', এনচেলেডাছ, টাইটান আৰু ইউৰোপা এনে কিছুমান সম্ভাৱনাযুক্ত স্থান য'ত হয়তো এতিয়াও জীৱন বৰ্তি আছে।
সৌৰজগতৰ সকলো গ্ৰহৰ মাজত পৃথিৱী কিয় বাসযোগ্য? ইয়াৰ মূল কাৰণ হ'ল আমাৰ গ্ৰহটো সূৰ্যৰ পৰা সঠিক দূৰত্বত আছে, যিয়ে গ্ৰহটোত জীৱন ধাৰণৰ বাবে উপযুক্ত তাপমাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে। তদুপৰি পৃথিৱীৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰই মূলতঃ আমাক ক্ষতিকাৰক সৌৰ বিকিৰণৰ পৰা ৰক্ষা কৰে, বায়ুমণ্ডলৰ দ্বাৰা সুৰক্ষিত কৰি ৰখাৰ লগতে সঠিক উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণো কৰি আছে। ইয়াত জন্ম ল’বলৈ জীৱনৰ বাবে উপযুক্ত ৰাসায়নিক উপাদান আছে।
এতিয়া মূল প্ৰশ্নটো হ’ল কোনো এটা গ্ৰহ বাসোপযোগী হয় নে নহয় সেই বিষয়ে জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলে কেনেকৈ সিদ্ধান্ত লয়? বহিঃগ্ৰহবোৰৰ বাসযোগ্যতা বিচাৰ কৰিবলৈ বিজ্ঞানীসকলে মূলতঃ তলত দিয়া কাৰক সমূহ বিশ্লেষণ কৰে। সেইবোৰ হ'ল-
গ্ৰহটোৰ ভৰ : বহিঃগ্ৰহটো বাসযোগ্য হ’বলৈ হ’লে ই আমাৰ পৃথিৱীৰ মুঠ ভৰৰ ০.১ৰ পৰা ১০ পৃথিৱী ভৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগিব।
গ্ৰহটোৰ ব্যাসাৰ্ধ : জীৱন ধাৰণৰ বাবে উপযুক্ত হ'বলৈ গ্ৰহ এটাৰ ব্যাসাৰ্ধ পৃথিৱীৰ ব্যাসাৰ্ধৰ ০.৫ৰ পৰা ২.৫ গুণৰ ভিতৰত হ’ব লাগিব।
উষ্ণতা : বহিঃগ্ৰহটোৰ ইয়াৰ মূল তৰা বা নক্ষত্ৰটোৰ পৰা সঠিক দূৰত্বত থাকিব লাগে।
তৰাৰ প্ৰকাৰ : বিজ্ঞানৰ ভাষাত আমাৰ সূৰ্যটো 𝗚 টাইপৰ তৰা অৰ্থাৎ আমাৰ সূৰ্যৰ দৰে যিকোনো 𝗚 টাইপৰ তৰা এটাৰ পৰা সঠিক দূৰত্বত অৱস্থান কৰা গ্ৰহক তৰাটোৱে নিজৰ কক্ষপথত ধৰি ৰাখিব পাৰে।
আন প্ৰকাৰৰ তৰাবোৰ হ’ল 𝗙, 𝗞 আৰু 𝗠। এইবোৰৰ ভিতৰত 𝗞 টাইপৰ তৰাবোৰে "ছুপাৰ হেবিটেব'ল এক্সোপ্লেনেট" বা অতি সম্ভাৱনাপূৰ্ণ বহিঃগ্ৰহ ধাৰণ কৰে যিবোৰ বিজ্ঞানী সকলৰ মতে পৃথিৱীতকৈও অধিক বাসোপযোগী।

অগ্নিকুল কচমচ : ইছৰোৰ মহাকাশ সহযোগী

 


অতি সোনকালেই ভাৰতৰ মাটিৰ পৰা মহাকাশলৈ উৰা মাৰিব ব্যক্তিগত সংস্থাৰ ৰকেট। পৃথিৱীৰ কক্ষপথত স্থাপন কৰা হ’ব উপগ্ৰহসমূহ। ইলন মাস্কৰ কোম্পানী স্পেচএক্সে (𝐒𝐩𝐚𝐜𝐞 𝐗) আমেৰিকাৰ মহাকাশ সংস্থা "নাছা"ৰ সহযোগত যিবোৰ কাম কৰি আছে, ঠিক সেইদৰেই ভাৰতৰ অগ্নিকুল কচমচ (𝐀𝐠𝐧𝐢𝐤𝐮𝐥 𝐂𝐨𝐬𝐦𝐨𝐬) নামৰ এটি সংস্থাই ইছৰোৰ (𝐈𝐒𝐑𝐎) সহযোগত এইবাৰ চমক দিবলৈ ওলাইছে। শেহতীয়াকৈ দেশৰ সুপৰিচিত উদ্যোগপতি আনন্দ মহিন্দ্ৰাই অগ্নিকুল কচমচলৈ আগবঢ়াইছে বিত্তীয় অনুদান। অগ্নিকুল কচমছৰ ষ্টাৰ্টআপ ৰকেটটোৰ নাম অগ্নিবান।

বিশ্বৰ অন্যান্য মহাকাশ সংস্থাৰ লগতে ভাৰতৰ এৰোস্পেচ খণ্ডতো সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে নতুন নীতি প্ৰণয়ন কৰা হৈছে আৰু আমেৰিকাৰ শৈলীত ভাৰতীয় মহাকাশ উদ্যোগত ব্যক্তিগত খণ্ডকো অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে। তদুপৰি ইছৰোত এফ. ডি. আই. অনুমোদন কৰা হৈছে যাতে ইছৰ’ই এতিয়ালৈকে সন্মুখীন হোৱা অৰ্থনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহ অতিক্ৰম কৰিব পাৰে। ২০৪০ চনৰ ভিতৰত বিশ্বৰ মহাকাশ বজাৰ খনৰ মূল্য প্ৰায় ২ ট্ৰিলিয়ন ডলাৰ হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে, যাৰ বাবে ভাৰতীয় মহাকাশ সংস্থা "ইছৰো"ৱে অধিক কাৰ্যক্ষম হৈ উঠাৰ লগতে সংস্থাটোৱে বিশ্বৰ মহাকাশ বজাৰখনত প্ৰভূত্ব বিস্তাৰ কৰিবলৈ এতিয়াৰ পৰাই প্ৰস্তুতি আৰম্ভ কৰিছে।

২০১৭ চনতেই চেন্নাইত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল অগ্নিকুল কচমছ। শ্ৰীনাথ ৰবিচন্দ্ৰন, মইন এছ. পি. এম. আৰু আই. আই. টি. মাদ্ৰাজৰ অধ্যাপক এছ. আৰ. চক্ৰৱৰ্তীয়ে যৌথভাৱে আৰম্ভ কৰিছিল অগ্নিকুল কচমচ। বৰ্তমান তিনিও গৰাকী মহাকাশ বিজ্ঞানীয়ে মিলি আনন্দ মহিন্দ্ৰাই প্ৰদান কৰা পুঁজিৰে অগ্নিকুল কচমছৰ বাবে আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন, প্ৰযুক্তি আৰু ভূমি পৰীক্ষণৰ দৰে বিভিন্ন কাম কাজবোৰ কৰি আহিছে। বিগত সময়োৱাত ক'ভিড মহামাৰীৰ বাবে অগ্নিকুল কচমচৰ কাম কাজবোৰত বাধা আহি পৰিছিল যদিও বৰ্তমান অগ্নিকুল কচমচে ক্ষিপ্ৰতাৰে কাম কাজবোৰ আগবঢ়াই নিছে। মেফিল্ড ইণ্ডিয়াৰ মেনেজিং পাৰ্টনাৰ বিক্ৰম গডছে অচিৰেই অগ্নিকুল কচমছৰ ব’ৰ্ডত যোগদান কৰিব। বৰ্তমান অগ্নিকুলে নিৰ্মাণ কৰি আছে এটা সৰু ব্যক্তিগত ৰকেট বা উৎক্ষেপণ যান। এই ৰকেটৰ নাম অগ্নিবান। এই উৎক্ষেপণ যানখনে পৃথিৱীৰ নিম্ন কক্ষপথত ১০০ কিলোগ্ৰাম পৰ্যন্ত উপগ্ৰহ স্থাপন কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব।