কৃত্ৰিম তেজ : বিজ্ঞানৰ বিষ্ময়

ৰক্তদানক অনেক মানুহে জীৱনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হিচাবে লৈছে৷ তেওঁলোকৰ তেজ গ্রহন কৰি অনেক ৰোগীয়ে মৃত্যুৰ দুৱাৰডলি গছকি উভটিও আহিছে। কিন্তু সমগ্ৰ বিশ্বতেই এইডচ আদি জটিল ৰোগত আক্রান্ত লোকৰ পৰা তেজৰ জৰিয়তে এনেবোৰ ৰোগ বিয়পাৰ সম্ভাৱনাই মানুহক ভীতিগ্ৰস্থও কৰিছে। কেতিয়াবা আকৌ প্ৰয়োজনীয় মূহুৰ্তত অস্ত্রোপচাৰৰ টেবুলত ৰোগীক তেজৰ যোগান ধৰিব নোৱাৰাৰ ফলত ৰোগী মৃত্যুমুখতো পৰিছে। এনে বিভিন্ন কাৰণতেই ৰোগীৰ জীৱন বচোৱাৰ স্বাৰ্থত গৱেষক সকলে কৃত্রিম উপায়ে তেজ সৃষ্টি কৰাৰ বিষয়ে চিন্তা চৰ্চা আৰম্ভ কৰিছিল৷

মানুহৰ তেজত থকা হিম'গ্লবিনে অক্সিজেন কঢ়িয়ায়। আনহাতে Perfluorodecalin নামৰ ৰসায়নিক যৌগটোৱেও একে কামকেই কৰিব পাৰে। শৰীৰত অক্সিজেন পৰিবহনৰ ক্ষেত্ৰত কার্যক্ষম হ'ব পৰাকৈ কৃত্রিম তেজ সৃষ্টি কৰিবলৈ সেয়েহে বিজ্ঞানী সকলে দুটা বিষয়ত গুৰুত্ব  প্ৰদান কৰিছিল। সেই দুটা বিষয় হ'ল :

(১) Hemoglobin Based Oxygen Carrier (HBOC)

(২) Perfluorocarbon Based Oxygen Carrier (PFBOC)

১৯৮০ চনত যেতিয়া  এইচ.আই.ভি ৰোগে ভয়াবহ ৰূপ ধাৰণ কৰে, সেই সময়তেই কৃত্রিম তেজৰ ওপৰত বিস্তৃত গৱেষণা আৰম্ভ হয়। দক্ষিণ আফ্রিকাই সৰ্বপ্ৰথমে বিজ্ঞানী সকলক কৃত্রিম তেজৰ ওপৰত গৱেষণা কৰাৰ অনুমতি প্রদান কৰে। তাৰেই ফলশ্রুতিত দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ বিজ্ঞানী সকলে Hemopure নামৰ বিশ্বৰ প্ৰথম বিধ বিকল্প তেজৰ আৱিষ্কাৰ কৰে আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ চৰকাৰে এই বিকল্প তেজ চিকিৎসাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰৰ বাবে অনুমোদনো জনায়। পৰবৰ্তী সময়ত Fluosol- DA নামৰ আন এবিধ কৃত্রিম তেজ আৱিষ্কাৰ হয়। কিন্তু সীমিত প্ৰয়োগ সম্ভাৱনা আৰু বিভিন্ন জটিলতাৰ বাবে বহুজনৰ বাবে আশাৰ বাতৰি অনা এই প্রকল্পটো ১৯৯৪ চনত প্রত্যাহাৰ কৰা হয়।

কৃত্ৰিম হিম'গ্লোবিনক মানবদেহৰ ৰক্তপ্রবাহত সহজে প্রবেশ কৰোৱা সম্ভব নহয়। হিম'গ্লোবিন লোহিত ৰক্তকণিকাৰ কোষঝিল্লীৰ মাজত বিস্তৃত হৈ থাকে। কিন্তু কৃত্রিম হিম'গ্লোবিন পৃথক অৱস্থাত থাকে। তদুপৰি কৃত্ৰিম হিম'গ্লোবিনৰ গাঠনিক কাঠামোও শক্তিশালী হোৱা উচিত অন্যথা তেজৰ প্ৰবাহত কৃত্ৰিম হিম'গ্নোবিনবোৰ ভাঙি গৈ ভয়ানক পৰিস্থিতি সৃষ্টি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। সেয়ে বর্তমান বিজ্ঞানীসকলে কৃত্রিমভাবে সংশ্লেষিত হিম'গ্লোবিনৰ এখন আবৰণ তৈয়াৰ কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে য'ত লিপিড, কোলেষ্টেৰল আৰু ফেটি এচিড ব্যবহাৰ কৰাৰ পৰিকল্পনা যুগুতাইছে। ইতিমধ্যে তেওঁলোকে পলিইথিলিন গ্লাইকলেৰে Mp4 নামৰ এক ধৰণৰ কৃত্ৰিম আবৰণ তৈয়াৰ কৰি উলিয়াইছে যিয়ে সংশ্লেষিত হিম'গ্লোবিনক স্থায়ীত্ব প্ৰদান কৰি কৃত্ৰিম তেজ মানুহৰ দেহত নিৰাপদ কৰি তুলিব।

শেহতীয়াকৈ ষ্টেম চেল প্রযুক্তিৰে কৃত্রিম তেজৰ গৱেষণাই যুগান্তকাৰী পৰিবর্তন আনিছে। University of Edinburgh আৰু Scottish National Blood Transfusion Serviceৰ তত্বাবধানত এই বিষয়ৰ এটি প্রকল্পৰ কাম চলি আছে। তাত "ও নেগেটিভ" গ্ৰুপৰ তেজ তৈয়াৰ কৰা হৈছে। ষ্টেম চেল প্ৰকল্পত পূর্ণবয়স্ক দাতাৰ তেজৰ পৰা ফাইব্রোব্লাষ্ট কোষৰ De-differentiation কৰি এই কোষবোৰৰ ৰি-প্রোগ্রামিং কৰা হয়। তাৰ পিছত এই কোষবোৰক Induced Pluripotent Stem Cells (IPSC)লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হয় আৰু তাৰ পিছৰ পৰ্যায়ত Bone Marrow বা মেৰুমজ্জাত এই কোষবোৰৰ কালচাৰ কৰা হয়। কালচাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ এমাহ পিছত সুস্থ ৰক্ত কণিকাবোৰ পৃথক কৰি পেলোৱা হয়। অৱশ্যে এই প্ৰকল্পটো এতিয়াও চালুকীয়া অৱস্থাতেই আছে আৰু প্ৰকল্পটোৰ জৰিয়তে কম সংখ্যক ৰক্ত কোষহে উৎপাদন কৰিব পৰা হৈছে। বিজ্ঞানীসকলে আশা প্ৰকাশ কৰিছে যে ২০১৯ চনৰ শেষৰ পিনে তেওঁলোকে প্রচুৰ পৰিমানে সুস্থ আৰু কাৰ্যক্ষম তেজৰ কোষ সৃষ্টি কৰিব পাৰিব। এয়া সম্ভৱ হ'লে বজাৰত কৃত্ৰিম তেজৰ যোগান বৃদ্ধি পোৱাৰ লগতে ইয়াৰ মূল্যও হ্ৰাস পাব। 

নিসন্দেহে কৃত্ৰিম তেজে চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ যুগান্তকাৰী পৰিবৰ্তন আনিব। এতিয়া আমি বাট চাব লাগিব বিজ্ঞানী সকলৰ সফলতালৈ।