ভৱিষ্যতৰ প্ৰদূষণহীন ইন্ধন : হাইড্ৰজেন

হাইড্ৰজেন শক্তিৰ এটি প্ৰধান উৎস। হাইড্ৰজেনক ইন্ধন হিচাবে জ্বলালে যথেষ্ঠ পৰিমানে শক্তি পোৱা যায়। তদুপৰি ই এবিধ প্ৰদূষণহীন ইন্ধন। সাধাৰণতে দাহ্য পদাৰ্থসমূহ অক্সিজেনৰ উপস্থিতিত দহন কৰিলে তাপ আৰু পোহৰ শক্তিৰ উপৰিও যথেষ্ঠ পৰিমানে কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড, ধোঁৱা, অদাহ্য কাৰ্বন কণা আদি উৎপন্ন হৈ পৰিবেশ প্ৰদূষিত কৰে। আনহাতে হাইড্ৰজেনক নিয়ন্ৰিত ভাবে অক্সিজেনৰ উপস্থিতিত দহন কৰিলে যথেষ্ঠ পৰিমানে শক্তি আৰু পানীহে উৎপন্ন হয়। সেয়ে হাইড্ৰজেন এবিধ প্ৰদূষণহীন ইন্ধন। ওপৰোক্ত কাৰণতেই ১৯৭০ চনৰ পৰাই নাছাই ৰকেট প্ৰক্ষেপনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় শক্তিৰ বাবে এই প্ৰদূষণহীন ইন্ধন ব্যৱহাৰ কৰি আহিছে। ইয়াৰ ফলত উৎক্ষেপন কেন্দ্ৰৰ দাঁতি কাষৰীয়া অঞ্চলত হ’ব পৰা সাম্ভাব্য প্ৰদূষণৰ পৰা মুক্তি পোৱাৰ লগতে মহাকাশচাৰী সকলৰ পানীৰ সমস্যাটোও দূৰ কৰা সম্ভৱ হৈ উঠিল।

হাইড্ৰজেনক ইন্ধন হিচাবে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলত ইয়াক বেছিকৈ পোৱা নেযায়। অতি সামান্য মাত্ৰাত থকা বায়ুমণ্ডলৰ হাইড্ৰজেনে এই চাহিদা পুৰ কৰিব নোৱাৰে। কৃত্ৰিম ভাবে বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিৰে হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰি ইন্ধন হিচাবে ব্যৱহাৰ কৰাটোও অতি ব্যয়বহুল। তদুপৰি হাইড্ৰজেন জ্বলাই শক্তি আহৰণ কৰা প্ৰক্ৰিয়াটোও ইমান সহজ বা নিৰাপদ নহয়। ইয়াৰ বাবে প্ৰয়োজন অতি দক্ষ কাৰিকৰী জ্ঞানৰ কুশলী। সেয়ে যথেষ্ঠ সম্ভাৱনা থকা স্বত্তেও শক্তিৰ বিকল্প উৎস হিচাবে হাইড্ৰজেন ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা হোৱা নাই।

সাম্প্ৰতিক সময়চোৱাত হাইড্ৰজেনক কোনো আৱদ্ধ তন্ৰৰ ভিতৰত অক্সিজেনৰ উপস্থিতিত অতি নিয়ন্ত্ৰিত পদ্ধতিৰে দহন কৰি তাপ শক্তি আহৰণ কৰা হয়। এই তাপশক্তিৰ পৰাই যথেষ্ঠ পৰিমানে বিদ্যুৎ শক্তি আহৰণ কৰা সম্ভৱ। কিন্তু পৰিতাপৰ কথা এই যে সম্ভাৱনা আৰু প্ৰায়োগিক কৌশল দুয়োটাই বিজ্ঞানী সকলৰ অৱগত যদিও, চাহিদা পুৰাব পৰাকৈ পৃথিৱীত হাইড্ৰজেনৰ ভাণ্ডাৰ মজুত নথকা বাবে এইক্ষেত্ৰত বিজ্ঞানী সকলে হাত সাৱটি বহি থাকিব লগা হৈছে।

হাইড্ৰজেনৰ এক বিশাল ভাণ্ডাৰ হ’ল সমূদ্ৰৰ পানী। সাগৰৰ যি অফুৰন্ত পানীৰ পৰাই হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰি ইন্ধন হিচাবে ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে চিন্তা চৰ্চা আৰম্ভ হ’বলৈ ধৰিলে। কিন্তু ইয়াত আন এটি সমস্যাই দেখা দিলে। পানীৰ পৰা হাইড্ৰজেন পাবলৈ পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণ কৰিব লাগিব। সাগৰৰ পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণৰ বাবে পুনৰ প্ৰয়োজন হ’ব বিদ্যুতৰ। এনেদৰে বিদ্যুতৰ বিনিময়ত বিদ্যুৎ আহৰণ কৰাৰ ধাৰণাটোও অৰ্থনৈতিক অথবা বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিকোনৰ পৰা যুক্তিপূৰ্ণ যেন অনুভৱ নহয়। কিন্তু সমূদ্ৰৰ পানীৰ পৰা অৰ্থনৈতিক ভাবে সুলভ হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰাৰ এটি বিকল্প বৈজ্ঞানিক পথৰ সন্ধানত বিজ্ঞানীসকল নিমজ্জিত হৈয়ে ৰ’ল।

শেহতীয়াকৈ University of Central Floridaৰ গৱেষক বিজ্ঞানী য়াং য়াং আৰু তেওঁৰ সহযোগী সকলে সাগৰৰ পানীৰ পৰা বিদ্যুৎ শক্তি ব্যৱহাৰ নকৰাকৈয়ে হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰাৰ এক অভিনৱ পদ্ধতি আৱিষ্কাৰ কৰিছে। য়াং য়াং আৰু তেওঁৰ সহযোগী সকলে সূৰ্যৰ ৰশ্মিৰ সহায়ত সাগৰৰ পানী বিশ্লেষণ কৰি তাৰ পৰা হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰাৰ পথ মুকলি কৰিছে। এই বিশেষ কামটো সম্পন্ন কৰিবলৈ তেওঁলোকে এবিধ বিশেষ ধৰণৰ nanomaterialৰ সহায়ত এটা “আলোক অনুঘটক” বা photocatalyst তৈয়াৰ কৰিছে। এই অনুঘটকটো তৈয়াৰ কৰিবলৈ য়াং য়াং আৰু তেওঁৰ সহযোগী সকলে titanium dioxide আৰু molybdenum disulfide ব্যৱহাৰ কৰিছে। এই আলোক অনুঘটকটোৰ বিশেষত্বটো হ’ল এই যে, ই সূৰ্যৰ পোহৰৰ অধিকাংশ বৰ্ণালীকেই শোষণ কৰি লৈ শক্তি হিচাবে সঞ্চিত কৰি ৰাখিব পাৰে। য়াং য়াং আৰু তেওঁৰ সহযোগী সকলে titanium dioxide আৰু molybdenum disulfideৰ সহায়ত তৈয়াৰ কৰা অনুঘটকটোৰ সহায়ত সমুদ্ৰৰ পানীৰ উপৰিভাগত যথেষ্ঠ পৰিমানে সৌৰশক্তি আহৰণ কৰি সেই শক্তিৰ সহায়ত সাগৰৰ লুণীয়া পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণ ঘটাইছে আৰু পৰীক্ষাটোৰ দ্বাৰা সমুদ্ৰৰ পানীৰ পৰা হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।

য়াং য়াং আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকল এতিয়া সাগৰৰ পানীৰ পৰা অৰ্থনৈতিক ভাবে লাভজনক তথা সহজলভ্য হ’ব পৰাকৈ হাইড্ৰজেনৰ ব্যৱসায়িক উৎপাদন কৌশলটোৰ উন্নীতকৰণত মনোনিবেশ কৰিছে। হয়তো আৰু কিছু বছৰ পিছত আমি আমাৰ যান-বাহনবোৰত পেট্ৰ’ল বা ডিজেলৰ সলনি হাইড্ৰজেন গেছ ভৰাই ফুৰা চকা কৰিম। আৰু এয়া যদি অনতি পলমে সম্ভৱ হৈ উঠে, তেন্তে আমি কেবল যে প্ৰদূষণৰ সমস্যাৰ পৰা মুক্তি পাম এনে নহয় ; বৰং কম মূল্যৰ বিনিময়ত আমি আহৰণ কৰিব পাৰিম ভৱিষ্যতৰ সেই প্ৰদূষণহীন ইন্ধন।